Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

more indulgent

  • 1 laxus

    laxus, a, um, adj. [cf. languidus, languor, lactes], wide, loose, open; spacious, roomy; opp. adstrictus (not freq. till after the Aug. per.).
    I.
    Lit.: laxius agmen, Sall. ap. Non. 235, 16:

    casses,

    Verg. G. 4, 247:

    circli,

    id. ib. 3, 166:

    sinus,

    Tib. 1, 6, 18:

    toga,

    id. 1, 6, 40; 2, 3, 78; cf.:

    in pede calceus haeret,

    wide, loose, Hor. S. 1, 3, 32:

    nuces Ferre sinu laxo,

    id. ib. 2, 3, 171:

    qua satis laxo spatio equi permitti possent,

    Liv. 10, 5; so,

    spatium,

    wide, roomy, Sen. Ep. 88 med.; cf.:

    laxior domus,

    Vell. 2, 81:

    janua,

    open, Ov. Am. 1, 8, 77:

    compages,

    Verg. A. 1, 122:

    mulier,

    Mart. 11, 21:

    habenae,

    Cic. Lael. 13 (v. under II.); Verg. A. 1, 63:

    frena,

    Ov. Am. 3, 4, 16; cf.:

    qui jam contento, jam laxo fune laborat,

    Hor. S. 2, 7, 20:

    arcus,

    slackened, unbent, unstrung, Verg. A. 11, 874:

    laxo meditantur arcu cedere campis,

    Hor. C. 3, 8, 23:

    opes,

    large, great, Mart. 2, 30, 4.—
    II.
    Trop.:

    laxissimas habenas habere amicitiae,

    very wide, loose, Cic. Lael. 13, 45: si bellum cum eo hoste haberemus, in quo neglegentiae laxior locus esset, greater latitude or scope, Liv. 24, 8; cf.:

    laxius imperium,

    less strict, more indulgent, Sall. J. 64:

    annona,

    i. e. reduced, cheap, Liv. 2, 52:

    caput,

    relaxed, disordered from drinking, Pers. 3, 58:

    vox,

    pronounced broad, Gell. 13, 20, 12:

    laxioribus verbis dicere aliquid,

    prolix, diffuse, id. 16, 1, 3.—Of time:

    diem statuo satis laxam,

    sufficiently distant, Cic. Att. 6, 1, 16:

    tempus sibi et quidem laxius postulavit,

    Plin. Ep. 4, 9 med. —Hence, adv.: laxē, widely, spaciously, loosely.
    1.
    Lit.:

    vis sideris laxe grassantis,

    Plin. 2, 97, 99, § 217:

    distans,

    id. 13, 4, 7, § 33:

    aurum laxius dilatatur,

    id. 33, 3, 19, § 61:

    Mercurii stella laxissime vagatur,

    id. 2, 16, 13, § 66:

    medio suspendit vincula ponto, Et laxe fluitare sinit,

    loosely, freely, Luc. 4, 450:

    manus vincire,

    loosely, Liv. 9, 10, 7.—
    2.
    Trop.:

    laxius proferre diem,

    to put farther off, Cic. Att. 13, 14, 1; cf.:

    volo laxius (sc. rem curari),

    id. ib. 15, 20, 4:

    de munere pastorum alii angustius, alii laxius constituere solent,

    a greater number, more, Varr. R. R. 2, 10, 10:

    in hostico laxius rapto suetis vivere artiores in pace res erant,

    more unrestrictedly, more freely, Liv. 28, 24, 6:

    Romanos remoto metu laxius licentiusque futuros,

    be more relaxed in discipline, more negligent, disorderly, Sall. J. 85.

    Lewis & Short latin dictionary > laxus

  • 2 laxus

        laxus adj. with comp. and sup.    [LAG-], wide, loose, open, spacious, roomy: casses, V.: In pede calceus, H.: spatium, L.: conpages, yielding, V.: arcus, unbent, V.: laxo arcu Cedere campis, H.— Fig., loose, free, wide: laxissimas habenas habere amicitiae: hostis, in quo neglegentiae laxior locus esset, greater latitude, L.: laxius imperium, more indulgent, S.: laxior annona, i. e. low-priced, L.: diem statuo satis laxam, sufficiently distant.
    * * *
    laxa, laxum ADJ
    wide, loose, roomy, slack, open, lax

    Latin-English dictionary > laxus

  • 3 animus

    ănĭmus, i, m. [a Graeco-Italic form of anemos = wind (as ego, lego, of ego, lego); cf. Sanscr. an = to breathe, anas = breath, anilas = wind; Goth. uz-ana = exspiro; Erse, anal = breath; Germ. Unst = a storm (so, sometimes); but Curt. does not extend the connection to AФ, aêmi = to blow; a modification of animus—by making which the Romans took a step in advance of the Greeks, who used hê psuchê for both these ideas—is anima, which has the physical meaning of anemos, so that Cic. was theoretically right, but historically wrong, when he said, ipse animus ab anima dictus est, Tusc. 1, 9, 19; after the same analogy we have from psuchô = to breathe, blow, psuchê = breath, life, soul; from pneô = to breathe, pneuma = air, breath, life, in class. Greek, and = spirit, a spiritual being, in Hellenistic Greek; from spiro = to breathe, blow, spiritus = breath, breeze, energy, high spirit, and poet. and post-Aug. = soul, mind; the Engl. ghost = Germ. Geist may be comp. with Germ. giessen and cheô, to pour, and for this interchange of the ideas of gases and liquids, cf. Sol. 22: insula adspiratur freto Gallico, is flowed upon, washed, by the Gallic Strait; the Sanscr. atman = breath, soul, with which comp. aytmê = breath; Germ. Odem = breath, and Athem = breath, soul, with which group Curt. connects auô, aêmi; the Heb. = breath, life, soul; and = breath, wind, life, spirit, soul or mind].
    I.
    In a general sense, the rational soul in man (in opp. to the body, corpus, and to the physical life, anima), hê psuchê:

    humanus animus decerptus ex mente divina,

    Cic. Tusc. 5, 13, 38:

    Corpus animum praegravat, Atque affixit humo divinae particulam aurae,

    Hor. S. 2, 2, 77:

    credo deos immortales sparsisse animos in corpora humana, ut essent qui terras tuerentur etc.,

    Cic. Sen. 21, 77:

    eas res tueor animi non corporis viribus,

    id. ib. 11, 38; so id. Off. 1, 23, 79:

    quae (res) vel infirmis corporibus animo tamen administratur,

    id. Sen. 6, 15; id. Off. 1, 29, 102:

    omnes animi cruciatus et corporis,

    id. Cat. 4, 5, 10:

    levantes Corpus et animum,

    Hor. Ep. 2, 1, 141:

    formam et figuram animi magis quam corporis complecti,

    Tac. Agr. 46; id. H. 1, 22:

    animi validus et corpore ingens,

    id. A. 15, 53:

    Aristides primus animum pinxit et sensus hominis expressit, quae vocantur Graece ethe, item perturbationes,

    first painted the soul, put a soul into his figures, Plin. 35, 10, 36, § 98 (cf.:

    animosa signa,

    life-like statues, Prop. 4, 8, 9): si nihil esset in eo (animo), nisi id, ut per eum viveremus, i. e. were it mere anima, Cic. Tusc. 1, 24, 56:

    Singularis est quaedam natura atque vis animi, sejuncta ab his usitatis notisque naturis, i. e. the four material elements,

    id. ib. 1, 27, 66: Neque nos corpora sumus. Cum igitur nosce te dicit, hoc dicit, nosce animum tuum, id. ib. 1, 22, 52:

    In quo igitur loco est (animus)? Credo equidem in capite,

    id. ib. 1, 29, 70:

    corpora nostra, terreno principiorum genere confecta, ardore animi concalescunt,

    derive their heat from the fiery nature of the soul, id. ib. 1, 18, 42:

    Non valet tantum animus, ut se ipsum ipse videat: at, ut oculus, sic animus, se non videns alia cernit,

    id. ib. 1, 27, 67: foramina illa ( the senses), quae patent ad animum a corpore, callidissimo artificio natura fabricata est, id. ib. 1, 20, 47: dum peregre est animus sine corpore velox, independently of the body, i. e. the mind roaming in thought, Hor. Ep. 1, 12, 13:

    discessus animi a corpore,

    Cic. Tusc. 1, 9, 18; 1, 30, 72:

    cum nihil erit praeter animum,

    when there shall be nothing but the soul, when the soul shall be disembodied, id. ib. 1, 20, 47; so,

    animus vacans corpore,

    id. ib. 1, 22, 50; and:

    animus sine corpore,

    id. ib. 1, 22, 51:

    sine mente animoque nequit residere per artus pars ulla animai,

    Lucr. 3, 398 (for the pleonasm here, v. infra, II. A. 1.):

    Reliquorum sententiae spem adferunt posse animos, cum e corporibus excesserint in caelum pervenire,

    Cic. Tusc. 1, 11, 24:

    permanere animos arbitramur consensu nationum omnium,

    id. ib. 1, 16, 36:

    Pherecydes primus dixit animos esse hominum sempiternos,

    id. ib. 1, 16, 38:

    Quod ni ita se haberet, ut animi immortales essent, haud etc.,

    id. Sen. 23, 82: immortalitas animorum, id. ib. 21, 78; id. Tusc. 1, 11, 24; 1, 14, 30:

    aeternitas animorum,

    id. ib. 1, 17, 39; 1, 22, 50 (for the plur. animorum, in this phrase, cf. Cic. Sen. 23, 84); for the atheistic notions about the soul, v. Lucr. bk. iii.—
    II.
    In a more restricted sense, the mind as thinking, feeling, willing, the intellect, the sensibility, and the will, acc. to the almost universally received division of the mental powers since the time of Kant (Diog. Laert. 8, 30, says that Pythagoras divided hê psuchê into ho nous, hai phrenes, and ho thumos; and that man had ho nous and ho thumos in common with other animals, but he alone had hai phrenes. Here ho nous and ho thumos must denote the understanding and the sensibility, and hai phrenes, the reason. Plutarch de Placit. 4, 21, says that the Stoics called the supreme faculty of the mind (to hêgemonikon tês psuchês) ho logismos, reason. Cic. sometimes speaks of a twofold division; as, Est animus in partes tributus duas, quarum altera rationis est particeps, altera expers (i. e. to logistikon and to alogon of Plato; cf. Tert. Anim. 16), i. e. the reason or intellect and the sensibility, Tusc. 2, 21, 47; so id. Off. 1, 28, 101; 1, 36, 132; id. Tusc 4, 5, 10; and again of a threefold; as, Plato triplicem finxit animum, cujus principatum, id est rationem in capite sicut in arce posuit, et duas partes ( the two other parts) ei parere voluit, iram et cupiditatem, quas locis disclusit; iram in pectore, cupiditatem subter praecordia locavit, i. e. the reason or intellect, and the sensibility here resolved into desire and aversion, id. ib. 1, 10, 20; so id. Ac. 2, 39, 124. The will, hê boulêsis, voluntas, arbitrium, seems to have been sometimes merged in the sensibility, ho thumos, animus, animi, sensus, and sometimes identified with the intellect or reason, ho nous, ho logismos, mens, ratio).
    A.
    1.. The general power of perception and thought, the reason, intellect, mind (syn.: mens, ratio, ingenium), ho nous:

    cogito cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; so Ter. Ad. 3, 4, 55:

    cum animis vestris cogitare,

    Cic. Agr. 2, 24:

    recordari cum animo,

    id. Clu. 25, 70;

    and without cum: animo meditari,

    Nep. Ages. 4, 1; cf. id. Ham. 4, 2:

    cogitare volvereque animo,

    Suet. Vesp. 5:

    animo cogitare,

    Vulg. Eccli. 37, 9:

    statuere apud animum,

    Liv. 34, 2:

    proposui in animo meo,

    Vulg. Eccli. 1, 12:

    nisi me animus fallit, hi sunt, etc.,

    Plaut. Men. 5, 9, 23:

    in dubio est animus,

    Ter. And. 1, 5, 31; id. ib. prol. 1; cf. id. ib. 1, 1, 29:

    animum ad se ipsum advocamus,

    Cic. Tusc. 1, 31, 75:

    lumen animi, ingenii consiliique tui,

    id. Rep. 6, 12 al. —

    For the sake of rhet. fulness, animus often has a synonym joined with it: Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus,

    Cic. Clu. 146:

    magnam cui mentem animumque Delius inspirat vates,

    Verg. A. 6, 11:

    complecti animo et cogitatione,

    Cic. Off. 1, 32, 117; id. de Or. 1, 2, 6:

    animis et cogitatione comprehendere,

    id. Fl. 27, 66:

    cum omnia ratione animoque lustraris,

    id. Off. 1, 17, 56:

    animorum ingeniorumque naturale quoddam quasi pabulum consideratio naturae,

    id. Ac. 2, 41, 127.—Hence the expressions: agitatio animi, attentio, contentio; animi adversio; applicatio animi; judicium, opinio animorum, etc. (v. these vv.); and animum advertere, adjungere, adplicare, adpellere, inducere, etc. (v. these vv.).—
    2.
    Of particular faculties of mind, the memory:

    etiam nunc mihi Scripta illa dicta sunt in animo Chrysidis,

    Ter. And. 1, 5, 46:

    An imprimi, quasi ceram, animum putamus etc. (an idea of Aristotle's),

    Cic. Tusc. 1, 25, 61:

    ex animo effluere,

    id. de Or. 2, 74, 300: omnia fert aetas, animum quoque;

    ... Nunc oblita mihi tot carmina,

    Verg. E. 9, 51.—
    3.
    Consciousness (physically considered) or the vital power, on which consciousness depends ( = conscientia, q. v. II. A., or anima, q. v. II. E.):

    vae miserae mihi. Animo malest: aquam velim,

    I'm fainting, my wits are going, Plaut. Am. 5, 1, 6; id. Curc. 2, 3, 33:

    reliquit animus Sextium gravibus acceptis vulneribus,

    Caes. B. G. 6, 38:

    Una eademque via sanguis animusque sequuntur,

    Verg. A. 10, 487:

    animusque reliquit euntem,

    Ov. M. 10, 459:

    nisi si timor abstulit omnem Sensum animumque,

    id. ib. 14, 177:

    linqui deinde animo et submitti genu coepit,

    Curt. 4, 6, 20: repente animo linqui solebat, Suet. Caes. 45:

    ad recreandos defectos animo puleio,

    Plin. 20, 14, 54, § 152.—
    4.
    The conscience, in mal. part. (v. conscientia, II. B. 2. b.):

    cum conscius ipse animus se remordet,

    Lucr. 4, 1135:

    quos conscius animus exagitabat,

    Sall. C. 14, 3:

    suae malae cogitationes conscientiaeque animi terrent,

    Cic. Sex. Rosc. 67.—
    5.
    In Plaut. very freq., and once also in Cic., meton. for judicium, sententia, opinion, judgment; mostly meo quidem animo or meo animo, according to my mind, in my opinion, Plaut. Men. 1, 3, 17:

    e meo quidem animo aliquanto facias rectius, si, etc.,

    id. Aul. 3, 6, 3:

    meo quidem animo, hic tibi hodie evenit bonus,

    id. Bacch. 1, 1, 69; so id. Aul. 3, 5, 4; id. Curc. 4, 2, 28; id. Bacch. 3, 2, 10; id. Ep. 1, 2, 8; id. Poen. 1, 2, 23; id. Rud. 4, 4, 94; Cic. Sest. 22:

    edepol lenones meo animo novisti,

    Plaut. Curc. 4, 2, 19:

    nisi, ut meus est animus, fieri non posse arbitror,

    id. Cist. 1, 1, 5 (cf.:

    EX MEI ANIMI SENTENTIA,

    Inscr. Orell. 3665:

    ex animi tui sententia,

    Cic. Off. 3, 29, 108).—
    6.
    The imagination, the fancy (for which Cic. often uses cogitatio, as Ac. 2, 15, 48):

    cerno animo sepultam patriam, miseros atque insepultos acervos civium,

    Cic. Cat. 4, 6, 11:

    fingere animo jubebat aliquem etc.,

    id. Sen. 12, 41: Fingite animis;

    litterae enim sunt cogitationes nostrae, et quae volunt, sic intuentur, ut ea cernimus, quae videmus,

    id. Mil. 29, 79:

    Nihil animo videre poterant,

    id. Tusc. 1, 16, 38.—
    B.
    The power of feeling, the sensibility, the heart, the feelings, affections, inclinations, disposition, passions (either honorable or base; syn.: sensus, adfectus, pectus, cor), ho thumos.
    1.
    a.. In gen., heart, soul, spirit, feeling, inclination, affection, passion: Medea, animo aegra, amore saevo saucia, Enn. ap. Auct. ad Her. 2, 22 (cf. Plaut. Truc. 2, 7, 36:

    animo hercle homo suo est miser): tu si animum vicisti potius quam animus te, est quod gaudeas, etc.,

    Plaut. Trin. 2, 2, 27 -29:

    harum scelera et lacrumae confictae dolis Redducunt animum aegrotum ad misericordiam,

    Ter. And. 3, 3, 27:

    Quo gemitu conversi animi (sunt),

    Verg. A. 2, 73:

    Hoc fletu concussi animi,

    id. ib. 9, 498;

    4, 310: animum offendere,

    Cic. Lig. 4; id. Deiot. 33; so Vulg. Gen. 26, 35.—Mens and animus are often conjoined and contrasted, mind and heart (cf. the Homeric kata phrena kai kata thumon, in mind and heart): mentem atque animum delectat suum, entertains his mind and delights his heart, Enn. ap. Gell. 19, 10:

    Satin tu sanus mentis aut animi tui?

    Plaut. Trin. 2, 4, 53:

    mala mens, malus animus,

    bad mind, bad heart, Ter. And. 1, 1, 137:

    animum et mentem meam ipsa cogitatione hominum excellentium conformabam,

    Cic. Arch. 6, 14:

    Nec vero corpori soli subveniendum est, sed menti atque animo multo magis,

    id. Sen. 11, 36:

    ut omnium mentes animosque perturbaret,

    Caes. B. G. 1, 39; 1, 21:

    Istuc mens animusque fert,

    Hor. Ep. 1, 14, 8:

    Stare Socrates dicitur tamquam quodam recessu mentis atque animi facto a corpore,

    Gell. 2, 1; 15, 2, 7.—

    And very rarely with this order inverted: Jam vero animum ipsum mentemque hominis, etc.,

    Cic. N. D. 2, 59, 147:

    mente animoque nobiscum agunt,

    Tac. G. 29:

    quem nobis animum, quas mentes imprecentur,

    id. H. 1, 84;

    and sometimes pleon. without such distinction: in primis regina quietum Accipit in Teucros animum mentemque benignam,

    a quiet mind and kindly heart, Verg. A. 1, 304; so,

    pravitas animi atque ingenii,

    Vell. 2, 112, 7 (for mens et animus, etc., in the sense of thought, used as a pleonasm, v. supra, II. A. 1.):

    Verum animus ubi semel se cupiditate devinxit mala, etc.,

    Ter. Heaut. 1, 2, 34:

    animus perturbatus et incitatus nec cohibere se potest, nec quo loco vult insistere,

    Cic. Tusc. 4, 18, 41:

    animum comprimit,

    id. ib. 2, 22, 53:

    animus alius ad alia vitia propensior,

    id. ib. 4, 37, 81; id. ad Q. Fr. 1, 1:

    sed quid ego hic animo lamentor,

    Enn. Ann. 6, 40:

    tremere animo,

    Cic. ad Q. Fr. 1, 1, 4:

    ingentes animo concipit iras,

    Ov. M. 1, 166:

    exsultare animo,

    id. ib. 6, 514.—So often ex animo, from the heart, from the bottom of one's heart, deeply, truly, sincerely:

    Paulum interesse censes ex animo omnia facias an de industria?

    from your heart or with some design, Ter. And. 4, 4, 55; id. Ad. 1, 1, 47:

    nisi quod tibi bene ex animo volo,

    id. Heaut. 5, 2, 6: verbum [p. 124] ex animo dicere, id. Eun. 1, 2, 95:

    sive ex animo id fit sive simulate,

    Cic. N. D. 2, 67, 168:

    majore studio magisve ex animo petere non possum,

    id. Fam. 11, 22:

    ex animo vereque diligi,

    id. ib. 9, 6, 2:

    ex animo dolere,

    Hor. A. P. 432:

    quae (gentes) dederunt terram meam sibi cum gaudio et toto corde et ex animo,

    Vulg. Ezech. 36, 5; ib. Eph. 6, 6; ib. 1 Pet. 5, 3.—And with gen.
    (α).
    With verbs:

    Quid illam miseram animi excrucias?

    Plaut. Mil. 4, 2, 76; 4, 6, 65:

    Antipho me excruciat animi,

    Ter. Phorm. 1, 4, 10:

    discrucior animi,

    id. Ad. 4, 4, 1:

    in spe pendebit animi,

    id. Heaut. 4, 4, 5: juvenemque animi miserata repressit, pitying him in her heart, thumôi phileousa te kêdomenê te (Hom. Il. 1, 196), Verg. A. 10, 686.—
    (β).
    With adjj.:

    aeger animi,

    Liv. 1, 58; 2, 36; 6, 10; Curt. 4, 3, 11; Tac. H. 3, 58:

    infelix animi,

    Verg. A. 4, 529:

    felix animi,

    Juv. 14, 159:

    victus animi,

    Verg. G. 4, 491:

    ferox animi,

    Tac. A. 1, 32:

    promptus animi,

    id. H. 2, 23:

    praestans animi,

    Verg. A. 12, 19:

    ingens animi,

    Tac. A. 1, 69 (for this gen. v. Ramsh. Gr. p. 323; Key, § 935; Wagner ad Plaut. Aul. v. 105; Draeger, Hist. Synt. I. p. 443).—
    b.
    Meton., disposition, character (so, often ingenium): nimis paene animo es Molli, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 49:

    animo audaci proripit sese,

    Pac. Trag. Rel. p. 109 Rib.:

    petulans protervo, iracundo animo,

    Plaut. Bacch. 4, 3, 1; id. Truc. 4, 3, 1:

    ubi te vidi animo esse omisso (omisso = neglegenti, Don.),

    Ter. Heaut. 5, 2, 9; Cic. Fam. 2. 17 fin.:

    promptus animus vester,

    Vulg. 2 Cor. 9, 2: animis estis simplicibus et mansuetis nimium creditis unicuique, Auct. ad Her. 4, 37:

    eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    Sall. C. 14, 5:

    Hecabe, Non oblita animorum, annorum oblita suorum,

    Ov. M. 13, 550:

    Nihil est tam angusti animi tamque parvi, quam amare divitias,

    Cic. Off. 1, 20, 68:

    sordidus atque animi parvi,

    Hor. S. 1, 2, 10; Vell. 2, 25, 3:

    Drusus animi fluxioris erat,

    Suet. Tib. 52.—
    2.
    In particular, some one specific emotion, inclination, or passion (honorable or base; in this signif., in the poets and prose writers, very freq. in the plur.). —
    a.
    Courage, spirit:

    ibi nostris animus additus est,

    Plaut. Am. 1, 1, 94; cf. Ter. Heaut. 3, 2, 31; id. And. 2, 1, 33:

    deficiens animo maesto cum corde jacebat,

    Lucr. 6, 1232:

    virtute atque animo resistere,

    Cic. Fam. 5, 2, 8:

    fac animo magno fortique sis,

    id. ib. 6, 14 fin.:

    Cassio animus accessit, et Parthis timor injectus est,

    id. Att. 5, 20, 3:

    nostris animus augetur,

    Caes. B. G. 7, 70:

    mihi in dies magis animus accenditur,

    Sall. C. 20, 6; Cic. Att. 5, 18; Liv. 8, 19; 44, 29:

    Nunc demum redit animus,

    Tac. Agr. 3:

    bellica Pallas adest, Datque animos,

    Ov. M. 5, 47:

    pares annis animisque,

    id. ib. 7, 558:

    cecidere illis animique manusque,

    id. ib. 7, 347 (cf.:

    tela viris animusque cadunt,

    id. F. 3, 225) et saep.—Hence, bono animo esse or uti, to be of good courage, Varr. R. R. 2, 5, 5: Am. Bono animo es. So. Scin quam bono animo sim? Plaut. Am. 22, 39:

    In re mala animo si bono utare, adjuvat,

    id. Capt. 2, 1, 9:

    bono animo fac sis,

    Ter. Ad. 3, 5, 1:

    quin tu animo bono es,

    id. ib. 4, 2, 4:

    quare bono animo es,

    Cic. Att. 5, 18; so Vulg. 2 Macc. 11, 26; ib. Act. 18, 25;

    so also, satis animi,

    sufficient courage, Ov. M. 3, 559.—Also for hope:

    magnus mihi animus est, hodiernum diem initium libertatis fore,

    Tac. Agr, 30.— Trop., of the violent, stormy motion of the winds of AEolus:

    Aeolus mollitque animos et temperat iras,

    Verg. A. 1, 57.—Of a top:

    dant animos plagae,

    give it new force, quicker motion, Verg. A. 7, 383.—

    Of spirit in discourse: in Asinio Pollione et consilii et animi satis,

    Quint. 10, 1, 113. —
    b.
    Haughtiness, arrogance, pride: quae civitas est in Asia, quae unius tribuni militum animos ac spiritus capere possit? can bear the arrogance and pride, etc., Cic. Imp. Pomp. 22, 66:

    jam insolentiam noratis hominis: noratis animos ejus ac spiritus tribunicios,

    id. Clu. 39, 109; so id. Caecin. 11 al.; Ov. Tr. 5, 8, 3 (cf.:

    quia paululum vobis accessit pecuniae, Sublati animi sunt,

    Ter. Hec. 3, 5, 56).—
    c.
    Violent passion, vehemence, wrath:

    animum vincere, iracundiam cohibere, etc.,

    Cic. Marcell. 3:

    animum rege, qui nisi paret Imperat,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    qui dominatur animo suo,

    Vulg. Prov. 16, 32.—So often in plur.; cf hoi thumoi: ego meos animos violentos meamque iram ex pectore jam promam, Plaut. Truc. 2, 7, 43:

    vince animos iramque tuam,

    Ov. H. 3, 85; id. M. 8, 583; Prop. 1, 5, 12:

    Parce tuis animis, vita, nocere tibi,

    id. 2, 5, 18:

    Sic longius aevum Destruit ingentes animos,

    Luc. 8, 28:

    coeunt sine more, sine arte, Tantum animis iraque,

    Stat. Th. 11, 525 al. —
    d.
    Moderation, patience, calmness, contentedness, in the phrase aequus animus, an even mind:

    si est animus aequos tibi,

    Plaut. Aul. 2, 2, 10; id. Rud. 2, 3, 71; Cic. Rosc. Am. 50, 145; and often in the abl., aequo animo, with even mind, patiently, etc.:

    aequo animo ferre,

    Ter. And. 2, 3, 23; Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Sen. 23, 84; Nep. Dion. 6, 4; Liv. 5, 39:

    aequo animo esse,

    Vulg. 3 Reg. 21, 7; ib. Judith, 7, 23: Aequo animo est? of merry heart (Gr. euthumei), ib. Jac. 5, 13:

    animis aequis remittere,

    Cic. Clu. 2, 6:

    aequiore animo successorem opperiri,

    Suet. Tib. 25:

    haud aequioribus animis audire,

    Liv. 23, 22: sapientissimus quisque aequissimo animo moritur; stultissimus iniquissimo. Cic. Sen. 23, 83; so id. Tusc. 1, 45, 109; Sall. C. 3, 2; Suet. Aug. 56:

    iniquo animo,

    Att. Trag. Rel. p. 150 Rib.; Cic. Tusc. 2, 2, 5; Quint. 11, 1, 66.—
    e.
    Agreeable feeling, pleasure, delight:

    cubat amans animo obsequens,

    Plaut. Am. 1, 1, 134:

    indulgent animis, et nulla quid utile cura est,

    Ov. M. 7, 566; so, esp. freq.: animi causa (in Plaut. once animi gratia), for the sake of amusement, diversion (cf.:

    haec (animalia) alunt animi voluptatisque causa,

    Caes. B. G. 5, 12):

    Post animi causa mihi navem faciam,

    Plaut. Rud. 4, 2, 27; so id. Trin. 2, 2, 53; id. Ep. 1, 1, 43:

    liberare fidicinam animi gratia,

    id. ib. 2, 2, 90:

    qui illud animi causa fecerit, hunc praedae causa quid facturum putabis?

    Cic. Phil. 7, 6:

    habet animi causa rus amoenum et suburbanum,

    id. Rosc. Am. 46 Matth.; cf. id. ib. § 134, and Madv. ad Cic. Fin. 2, 17, 56; Cic. Fam. 7, 2:

    Romanos in illis munitionibus animine causa cotidie exerceri putatis?

    Caes. B. G. 7, 77; Plin. praef. 17 Sill.—
    f.
    Disposition toward any one:

    hoc animo in nos esse debebis, ut etc.,

    Cic. Fam. 2, 1 fin.:

    meus animus erit in te semper, quem tu esse vis,

    id. ib. 5, 18 fin.:

    qui, quo animo inter nos simus, ignorant,

    id. ib. 3, 6; so id. ib. 4, 15;

    5, 2: In quo in primis quo quisque animo, studio, benevolentia fecerit, ponderandum est,

    id. Off. 1, 15, 49:

    quod (Allobroges) nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

    to be well disposed, Caes. B. G. 1, 6 fin. —In the pregn. signif. of kind, friendly feeling, affection, kindness, liberality:

    animum fidemque praetorianorum erga se expertus est,

    Suet. Oth. 8:

    Nec non aurumque animusque Latino est,

    Verg. A. 12, 23.—Hence, meton., of a person who is loved, my heart, my soul:

    salve, anime mi,

    Plaut. Curc. 1, 2, 3:

    da, meus ocellus, mea rosa, mi anime, da, mea voluptas,

    id. As. 3, 3, 74; so id. ib. 5, 2, 90; id. Curc. 1, 3, 9; id. Bacch. 1, 1, 48; id. Most. 1, 4, 23; id. Men. 1, 3, 1; id. Mil. 4, 8, 20; id. Rud. 4, 8, 1; Ter. Eun. 1, 2, 15 et saep. —
    C.
    The power of willing, the will, inclination, desire, purpose, design, intention (syn.: voluntas, arbitrium, mens, consilium, propositum), hê boulêsis:

    qui rem publicam animo certo adjuverit,

    Att. Trag Rel. p. 182 Rib.:

    pro inperio tuo meum animum tibi servitutem servire aequom censui,

    Plaut. Trin. 2, 2, 23:

    Ex animique voluntate id procedere primum,

    goes forth at first from the inclination of the soul, Lucr. 2, 270; so,

    pro animi mei voluntate,

    Cic. Fam. 5, 20, 8 (v. Manut. ad h.l.):

    teneo, quid animi vostri super hac re siet,

    Plaut. Am. prol. 58; 1, 1, 187:

    Nam si semel tuom animum ille intellexerit, Prius proditurum te etc.,

    Ter. Heaut. 3, 1, 69:

    Prius quam tuom ut sese habeat animum ad nuptias perspexerit,

    id. And. 2, 3, 4:

    Sin aliter animus voster est, ego etc.,

    id. Ad. 3, 4, 46:

    Quid mi istaec narras? an quia non audisti, de hac re animus meus ut sit?

    id. Hec. 5, 2, 19:

    qui ab auro gazaque regia manus, oculos, animum cohibere possit,

    Cic. Imp. Pomp. 66:

    istum exheredare in animo habebat,

    id. Rosc. Am. 18, 52: nobis crat in animo Ciceronem ad Caesarem mittere, we had it in mind to send, etc., id. Fam. 14, 11; Serv. ad Cic. ib. 4, 12:

    hostes in foro constiterunt, hoc animo, ut, etc.,

    Caes. B. G. 7, 28:

    insurrexerunt uno animo in Paulum,

    with one mind, Vulg. Act. 18, 12; 19, 29: persequi Jugurtham animus ardebat, Sall. J. 39, 5 Gerlach (others, animo, as Dietsch); so id. de Rep. Ord. 1, 8: in nova fert an mus mutatas dicere formas, my mind inclines to tell of, etc., Ov. M. 1, 1.—Hence, est animus alicui, with inf., to have a mind for something, to aim at, etc.:

    omnibus unum Opprimere est animus,

    Ov. M. 5, 150:

    Sacra Jovi Stygio perficere est animus,

    Verg. A. 4, 639:

    Fuerat animus conjuratis corpus occisi in Tiberim trahere,

    Suet. Caes. 82 fin.; id. Oth. 6; cf. id. Calig. 56.—So, aliquid alicui in animo est, with inf., Tac. G. 3.—So, inducere in animum or animum, to resolve upon doing something; v. induco.—
    D.
    Trop., of the principle of life and activity in irrational objects, as in Engl. the word mind is used.
    1.
    Of brutes:

    in bestiis, quarum animi sunt rationis expertes,

    whose minds, Cic. Tusc. 1, 33, 80:

    Sunt bestiae, in quibus etiam animorum aliqua ex parte motus quosdam videmus,

    id. Fin. 5, 14, 38:

    ut non inscite illud dictum videatur in sue, animum illi pecudi datum pro sale, ne putisceret,

    id. ib. 5, 13, 38, ubi v. Madv.:

    (apes Ingentes animos angusto in pectore versant,

    Verg. G. 4, 83:

    Illiusque animos, qui multos perdidit unus, Sumite serpentis,

    Ov. M. 3, 544:

    cum pecudes pro regionis caelique statu et habitum corporis et ingenium animi et pili colorem gerant,

    Col. 6, 1, 1:

    Umbria (boves progenerat) vastos nec minus probabiles animis quam corporibus,

    id. 6, 1, 2 si equum ipsum nudum et solum corpus ejus et animum contemplamur, App. de Deo Socr. 23 (so sometimes mens:

    iniquae mentis asellus,

    Hor. S. 1, 9, 20).—
    2.
    Of plants:

    haec quoque Exuerint silvestrem animum, i. e. naturam, ingenium,

    their wild nature, Verg. G. 2, 51.—
    III.
    Transf. Of God or the gods, as we say, the Divine Mind, the Mind of God:

    certe et deum ipsum et divinum animum corpore liberatum cogitatione complecti possumus,

    Cic. Tusc. 1, 22, 51 (so mens, of God, id. ib. 1, 22, 66; id. Ac. 2, 41, 126):

    Tantaene animis caelestibus irae?

    Verg. A. 1, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > animus

  • 4 Clemens

    1.
    clēmens, entis (abl. usu. -ti;

    but -te,

    Liv. 1, 26, 8; Laber. ap. Macr. S. 2, 7, 3), adj. [etym. dub.; cf. lemures; and Germ. hold].
    I.
    Orig. (in the class. per. very rare), of the quiet, placid, pleasant state of the air, wind, or weather, mild, calm, soft, gentle ( = the class. placidus, quietus): undae clementi flamine pulsae, * Cat. 64, 272:

    clementior Auster vela vocat,

    Stat. Th. 5, 468:

    aura Favoni,

    Claud. Cons. Prob. Olyb. 272; cf. id. III. Cons. Hon. 165; Val. Fl. 6, 747:

    clementior dies,

    Col. 11, 2, 2:

    clementior Arctos,

    Sil. 1, 198:

    clementiores plagae (opp. Septentrio),

    Pall. Febr. 12, 1.—Hence,
    B.
    Esp.
    1.
    Of the gentle motion of the sea, rivers, etc., placid, calm, etc.:

    mare,

    Gell. 2, 21, 1:

    Pasitigris clementiore alveo praeterit, etc. (preced. by: praeceps inter saxa devolvitur),

    Curt. 5, 3, 1:

    quā sit clementissimus amnis,

    Ov. M. 9, 116.—
    2.
    Of places (opp. praeceps), smooth, of a gentle ascent:

    clivulus,

    App. M. 4, p. 144.—Far more freq.,
    II.
    Trop.
    A.
    Of a calm, unexcited, passionless state of mind, quiet, mild, gentle, tranquil, kind (syn.:

    placidus, lenis): clementem vocabo non in alieno dolore facilem, sed eum, qui cum suis stimulis exagitetur, non prosilit, etc.,

    Sen. Clem. 1, 20, 3:

    egit semper vitam... clemens, placidus,

    Ter. Ad. 5, 1, 10:

    vita urbana atque otium,

    id. ib. 1, 1, 17 (cf. with Cic. Rab. Post. 7, 17:

    vita quieta atque otiosa): ille suam semper egit vitam in otio, in conviviis: clemens, placidus,

    Ter. Ad. 5, 4, 10; Liv. 38, 17, 17 (cf. the passages under clementia, cited from Flor.):

    cupio, patres conscripti, me esse clementem: cupio in tantis rei publicae periculis me non dissolutum videri,

    Cic. Cat. 1, 2, 4:

    etsi satis clemens sum in disputando, tamen interdum soleo subirasci,

    id. Fin. 2, 4, 12:

    (Arimphaeis) ritus clementes,

    Plin. 6, 13, 14, § 35.—
    2.
    Transf. to animals. tame, domesticated: clementius genus columbarum [p. 353] (opp. agrestes), Varr. R. R. 3, 7, 2.—
    B.
    Specif.
    1.
    Mild in respect to the faults and failures of others, i. e. forbearing, indulgent, compassionate, merciful (class.; syn.: mitis, benignus, humanus, lenis, facilis, indulgens;

    opp.: crudelis, inhumanus, asper al.): clementi (mi) animo ignoscet,

    Plaut. Mil. 4, 6, 37; Ter. Hec. 3, 5, 22:

    judices et misericordes,

    Cic. Planc. 13, 31; cf.
    * Hor.
    C. 3, 11, 46; Tac. A. 2, 57:

    vir et contra audaciam fortissimus et ab innocentiā clementissimus,

    Cic. Rosc. Am. 30, 85; Nep. Epam. 3, 2:

    legis interpres,

    Liv. 1, 26, 8:

    dominus facilis et clemens,

    Suet. Aug. 67:

    justa et clemens servitus,

    Ter. And. 1, 1, 9:

    castigatio,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    clementior sententia,

    Liv. 8, 31, 8.—More unusual: rumor, i. e. non nimius, mild, mitigated, praos (acc. to Prisc. p. 1202 P.), Sall. J. 22, 1.—
    2.
    Poet. of places:

    pars (insulae) ratibus clemens,

    accessible, Claud. B. Gild. 511.— Adv.: clē-menter.
    I.
    (Acc. to I. A.) Gently, softly, mildly:

    non desiit adsidue tremere Campania, clementius quidem, sed ingenti damno,

    Sen. Q. N. 6, 31, 1:

    agitant venti oleas,

    Pall. Nov. 5:

    spirant clementius Austri,

    Stat. S. 2, 2, 27.—So of moderate, slow action gen.: Eu. Sequere sis. Ch. Sequor. Eu. Clementer quaeso;

    calces deteris,

    Plaut. Merc. 5, 2, 111; so id. Stich. 4, 1, 26; id. Ep. 2, 2, 23. —
    B.
    (Acc. to I. B. 2.) By degrees, gradually, gently:

    clementer et molliter assurgens collis,

    Col. 2, 2, 1; cf. Tac. A. 13, 38:

    editum jugum,

    id. G. 1; Sil. 1, 274; Sen. Oedip. 280:

    accedere,

    Tac. A. 12, 33; cf. in comp.:

    explorare, si quā Appennini juga clementius adirentur,

    id. H. 3, 52.—
    II.
    (Acc. to II. A.) Quietly, placidly, tranquilly, calmly: accipere aliquid clementius aequo, * Lucr. 3, 314:

    si quid est factum clementer, ut dissolute factum criminer,

    Cic. Verr. 2, 5, 8, § 19:

    leniter hominem clementerque accepit,

    id. ib. 2, 4, 40, §

    86: ferre aliquid,

    id. Att. 6, 1, 3:

    consolationes clementer admotae,

    Plin. Ep. 5, 16, 11:

    quo id pacto fieri possit clementissime,

    Plaut. Mil. 4, 3, 5:

    leo caudam clementer et blande movet,

    Gell. 5, 14, 12.—
    B.
    (Acc. to II. B.) With forbearance, mildly, with indulgence:

    clementer et moderate jus dicere,

    Caes. B. C. 3, 20:

    clementer a consule accepti,

    Liv. 27, 15, 2:

    clementer ductis militibus,

    i.e. peacefully, without plundering, id. 29, 2, 1.— Comp.:

    clementius tractare aliquem,

    Plin. Ep. 8, 24, 5.— Sup.:

    clementissime scribere de aliquo,

    Gell. 1, 18, 3:

    qui victoriā civili clementissime usus est,

    Sen. Ira, 2, 23, 4.
    2.
    Clēmens, entis, m., a proper name, in later Lat. very freq.:

    Julius,

    Tac. A. 1, 23; 1, 26; 15, 73; id. H. 1, 87; 2, 12:

    Arretinus,

    id. ib. 4, 68; Suet. Dom. 11:

    Flavius,

    id. ib. 15.

    Lewis & Short latin dictionary > Clemens

  • 5 clemens

    1.
    clēmens, entis (abl. usu. -ti;

    but -te,

    Liv. 1, 26, 8; Laber. ap. Macr. S. 2, 7, 3), adj. [etym. dub.; cf. lemures; and Germ. hold].
    I.
    Orig. (in the class. per. very rare), of the quiet, placid, pleasant state of the air, wind, or weather, mild, calm, soft, gentle ( = the class. placidus, quietus): undae clementi flamine pulsae, * Cat. 64, 272:

    clementior Auster vela vocat,

    Stat. Th. 5, 468:

    aura Favoni,

    Claud. Cons. Prob. Olyb. 272; cf. id. III. Cons. Hon. 165; Val. Fl. 6, 747:

    clementior dies,

    Col. 11, 2, 2:

    clementior Arctos,

    Sil. 1, 198:

    clementiores plagae (opp. Septentrio),

    Pall. Febr. 12, 1.—Hence,
    B.
    Esp.
    1.
    Of the gentle motion of the sea, rivers, etc., placid, calm, etc.:

    mare,

    Gell. 2, 21, 1:

    Pasitigris clementiore alveo praeterit, etc. (preced. by: praeceps inter saxa devolvitur),

    Curt. 5, 3, 1:

    quā sit clementissimus amnis,

    Ov. M. 9, 116.—
    2.
    Of places (opp. praeceps), smooth, of a gentle ascent:

    clivulus,

    App. M. 4, p. 144.—Far more freq.,
    II.
    Trop.
    A.
    Of a calm, unexcited, passionless state of mind, quiet, mild, gentle, tranquil, kind (syn.:

    placidus, lenis): clementem vocabo non in alieno dolore facilem, sed eum, qui cum suis stimulis exagitetur, non prosilit, etc.,

    Sen. Clem. 1, 20, 3:

    egit semper vitam... clemens, placidus,

    Ter. Ad. 5, 1, 10:

    vita urbana atque otium,

    id. ib. 1, 1, 17 (cf. with Cic. Rab. Post. 7, 17:

    vita quieta atque otiosa): ille suam semper egit vitam in otio, in conviviis: clemens, placidus,

    Ter. Ad. 5, 4, 10; Liv. 38, 17, 17 (cf. the passages under clementia, cited from Flor.):

    cupio, patres conscripti, me esse clementem: cupio in tantis rei publicae periculis me non dissolutum videri,

    Cic. Cat. 1, 2, 4:

    etsi satis clemens sum in disputando, tamen interdum soleo subirasci,

    id. Fin. 2, 4, 12:

    (Arimphaeis) ritus clementes,

    Plin. 6, 13, 14, § 35.—
    2.
    Transf. to animals. tame, domesticated: clementius genus columbarum [p. 353] (opp. agrestes), Varr. R. R. 3, 7, 2.—
    B.
    Specif.
    1.
    Mild in respect to the faults and failures of others, i. e. forbearing, indulgent, compassionate, merciful (class.; syn.: mitis, benignus, humanus, lenis, facilis, indulgens;

    opp.: crudelis, inhumanus, asper al.): clementi (mi) animo ignoscet,

    Plaut. Mil. 4, 6, 37; Ter. Hec. 3, 5, 22:

    judices et misericordes,

    Cic. Planc. 13, 31; cf.
    * Hor.
    C. 3, 11, 46; Tac. A. 2, 57:

    vir et contra audaciam fortissimus et ab innocentiā clementissimus,

    Cic. Rosc. Am. 30, 85; Nep. Epam. 3, 2:

    legis interpres,

    Liv. 1, 26, 8:

    dominus facilis et clemens,

    Suet. Aug. 67:

    justa et clemens servitus,

    Ter. And. 1, 1, 9:

    castigatio,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    clementior sententia,

    Liv. 8, 31, 8.—More unusual: rumor, i. e. non nimius, mild, mitigated, praos (acc. to Prisc. p. 1202 P.), Sall. J. 22, 1.—
    2.
    Poet. of places:

    pars (insulae) ratibus clemens,

    accessible, Claud. B. Gild. 511.— Adv.: clē-menter.
    I.
    (Acc. to I. A.) Gently, softly, mildly:

    non desiit adsidue tremere Campania, clementius quidem, sed ingenti damno,

    Sen. Q. N. 6, 31, 1:

    agitant venti oleas,

    Pall. Nov. 5:

    spirant clementius Austri,

    Stat. S. 2, 2, 27.—So of moderate, slow action gen.: Eu. Sequere sis. Ch. Sequor. Eu. Clementer quaeso;

    calces deteris,

    Plaut. Merc. 5, 2, 111; so id. Stich. 4, 1, 26; id. Ep. 2, 2, 23. —
    B.
    (Acc. to I. B. 2.) By degrees, gradually, gently:

    clementer et molliter assurgens collis,

    Col. 2, 2, 1; cf. Tac. A. 13, 38:

    editum jugum,

    id. G. 1; Sil. 1, 274; Sen. Oedip. 280:

    accedere,

    Tac. A. 12, 33; cf. in comp.:

    explorare, si quā Appennini juga clementius adirentur,

    id. H. 3, 52.—
    II.
    (Acc. to II. A.) Quietly, placidly, tranquilly, calmly: accipere aliquid clementius aequo, * Lucr. 3, 314:

    si quid est factum clementer, ut dissolute factum criminer,

    Cic. Verr. 2, 5, 8, § 19:

    leniter hominem clementerque accepit,

    id. ib. 2, 4, 40, §

    86: ferre aliquid,

    id. Att. 6, 1, 3:

    consolationes clementer admotae,

    Plin. Ep. 5, 16, 11:

    quo id pacto fieri possit clementissime,

    Plaut. Mil. 4, 3, 5:

    leo caudam clementer et blande movet,

    Gell. 5, 14, 12.—
    B.
    (Acc. to II. B.) With forbearance, mildly, with indulgence:

    clementer et moderate jus dicere,

    Caes. B. C. 3, 20:

    clementer a consule accepti,

    Liv. 27, 15, 2:

    clementer ductis militibus,

    i.e. peacefully, without plundering, id. 29, 2, 1.— Comp.:

    clementius tractare aliquem,

    Plin. Ep. 8, 24, 5.— Sup.:

    clementissime scribere de aliquo,

    Gell. 1, 18, 3:

    qui victoriā civili clementissime usus est,

    Sen. Ira, 2, 23, 4.
    2.
    Clēmens, entis, m., a proper name, in later Lat. very freq.:

    Julius,

    Tac. A. 1, 23; 1, 26; 15, 73; id. H. 1, 87; 2, 12:

    Arretinus,

    id. ib. 4, 68; Suet. Dom. 11:

    Flavius,

    id. ib. 15.

    Lewis & Short latin dictionary > clemens

  • 6 clementer

    1.
    clēmens, entis (abl. usu. -ti;

    but -te,

    Liv. 1, 26, 8; Laber. ap. Macr. S. 2, 7, 3), adj. [etym. dub.; cf. lemures; and Germ. hold].
    I.
    Orig. (in the class. per. very rare), of the quiet, placid, pleasant state of the air, wind, or weather, mild, calm, soft, gentle ( = the class. placidus, quietus): undae clementi flamine pulsae, * Cat. 64, 272:

    clementior Auster vela vocat,

    Stat. Th. 5, 468:

    aura Favoni,

    Claud. Cons. Prob. Olyb. 272; cf. id. III. Cons. Hon. 165; Val. Fl. 6, 747:

    clementior dies,

    Col. 11, 2, 2:

    clementior Arctos,

    Sil. 1, 198:

    clementiores plagae (opp. Septentrio),

    Pall. Febr. 12, 1.—Hence,
    B.
    Esp.
    1.
    Of the gentle motion of the sea, rivers, etc., placid, calm, etc.:

    mare,

    Gell. 2, 21, 1:

    Pasitigris clementiore alveo praeterit, etc. (preced. by: praeceps inter saxa devolvitur),

    Curt. 5, 3, 1:

    quā sit clementissimus amnis,

    Ov. M. 9, 116.—
    2.
    Of places (opp. praeceps), smooth, of a gentle ascent:

    clivulus,

    App. M. 4, p. 144.—Far more freq.,
    II.
    Trop.
    A.
    Of a calm, unexcited, passionless state of mind, quiet, mild, gentle, tranquil, kind (syn.:

    placidus, lenis): clementem vocabo non in alieno dolore facilem, sed eum, qui cum suis stimulis exagitetur, non prosilit, etc.,

    Sen. Clem. 1, 20, 3:

    egit semper vitam... clemens, placidus,

    Ter. Ad. 5, 1, 10:

    vita urbana atque otium,

    id. ib. 1, 1, 17 (cf. with Cic. Rab. Post. 7, 17:

    vita quieta atque otiosa): ille suam semper egit vitam in otio, in conviviis: clemens, placidus,

    Ter. Ad. 5, 4, 10; Liv. 38, 17, 17 (cf. the passages under clementia, cited from Flor.):

    cupio, patres conscripti, me esse clementem: cupio in tantis rei publicae periculis me non dissolutum videri,

    Cic. Cat. 1, 2, 4:

    etsi satis clemens sum in disputando, tamen interdum soleo subirasci,

    id. Fin. 2, 4, 12:

    (Arimphaeis) ritus clementes,

    Plin. 6, 13, 14, § 35.—
    2.
    Transf. to animals. tame, domesticated: clementius genus columbarum [p. 353] (opp. agrestes), Varr. R. R. 3, 7, 2.—
    B.
    Specif.
    1.
    Mild in respect to the faults and failures of others, i. e. forbearing, indulgent, compassionate, merciful (class.; syn.: mitis, benignus, humanus, lenis, facilis, indulgens;

    opp.: crudelis, inhumanus, asper al.): clementi (mi) animo ignoscet,

    Plaut. Mil. 4, 6, 37; Ter. Hec. 3, 5, 22:

    judices et misericordes,

    Cic. Planc. 13, 31; cf.
    * Hor.
    C. 3, 11, 46; Tac. A. 2, 57:

    vir et contra audaciam fortissimus et ab innocentiā clementissimus,

    Cic. Rosc. Am. 30, 85; Nep. Epam. 3, 2:

    legis interpres,

    Liv. 1, 26, 8:

    dominus facilis et clemens,

    Suet. Aug. 67:

    justa et clemens servitus,

    Ter. And. 1, 1, 9:

    castigatio,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    clementior sententia,

    Liv. 8, 31, 8.—More unusual: rumor, i. e. non nimius, mild, mitigated, praos (acc. to Prisc. p. 1202 P.), Sall. J. 22, 1.—
    2.
    Poet. of places:

    pars (insulae) ratibus clemens,

    accessible, Claud. B. Gild. 511.— Adv.: clē-menter.
    I.
    (Acc. to I. A.) Gently, softly, mildly:

    non desiit adsidue tremere Campania, clementius quidem, sed ingenti damno,

    Sen. Q. N. 6, 31, 1:

    agitant venti oleas,

    Pall. Nov. 5:

    spirant clementius Austri,

    Stat. S. 2, 2, 27.—So of moderate, slow action gen.: Eu. Sequere sis. Ch. Sequor. Eu. Clementer quaeso;

    calces deteris,

    Plaut. Merc. 5, 2, 111; so id. Stich. 4, 1, 26; id. Ep. 2, 2, 23. —
    B.
    (Acc. to I. B. 2.) By degrees, gradually, gently:

    clementer et molliter assurgens collis,

    Col. 2, 2, 1; cf. Tac. A. 13, 38:

    editum jugum,

    id. G. 1; Sil. 1, 274; Sen. Oedip. 280:

    accedere,

    Tac. A. 12, 33; cf. in comp.:

    explorare, si quā Appennini juga clementius adirentur,

    id. H. 3, 52.—
    II.
    (Acc. to II. A.) Quietly, placidly, tranquilly, calmly: accipere aliquid clementius aequo, * Lucr. 3, 314:

    si quid est factum clementer, ut dissolute factum criminer,

    Cic. Verr. 2, 5, 8, § 19:

    leniter hominem clementerque accepit,

    id. ib. 2, 4, 40, §

    86: ferre aliquid,

    id. Att. 6, 1, 3:

    consolationes clementer admotae,

    Plin. Ep. 5, 16, 11:

    quo id pacto fieri possit clementissime,

    Plaut. Mil. 4, 3, 5:

    leo caudam clementer et blande movet,

    Gell. 5, 14, 12.—
    B.
    (Acc. to II. B.) With forbearance, mildly, with indulgence:

    clementer et moderate jus dicere,

    Caes. B. C. 3, 20:

    clementer a consule accepti,

    Liv. 27, 15, 2:

    clementer ductis militibus,

    i.e. peacefully, without plundering, id. 29, 2, 1.— Comp.:

    clementius tractare aliquem,

    Plin. Ep. 8, 24, 5.— Sup.:

    clementissime scribere de aliquo,

    Gell. 1, 18, 3:

    qui victoriā civili clementissime usus est,

    Sen. Ira, 2, 23, 4.
    2.
    Clēmens, entis, m., a proper name, in later Lat. very freq.:

    Julius,

    Tac. A. 1, 23; 1, 26; 15, 73; id. H. 1, 87; 2, 12:

    Arretinus,

    id. ib. 4, 68; Suet. Dom. 11:

    Flavius,

    id. ib. 15.

    Lewis & Short latin dictionary > clementer

  • 7 ditior

    1.
    dīves, ĭtis, and dīs, dīte (v. seq. b), adj. [perh. root div-, gleam; Gr. dios; Lat. divus, dies], rich (cf.: pecuniosus, beatus, locuples, opulens, opulentus).
    I.
    dīves (class. and freq.; the nom. and acc. of the neutr. plur. do not occur; cf. Neue Formenl. 2, 51, v.
    (β).
    infra; abl. sing. usually divite, e. g. Plaut. Cist. 2, 1, 56; Hor. C. 4, 8, 5; id. Ep. 2, 2, 31; id. A. P. 409; Ov. Am. 1, 10, 53; id. M. 5, 49; Quint. 4, 2, 95; 7, 4, 23 et saep.:

    diviti,

    Plin. 3, 1, 3, § 7; 7, 29, 30, § 108):

    ubi dives blande appellat pauperem,

    Plaut. Aul. 2, 2, 7;

    opp. pauper,

    id. ib. 2, 2, 19; 49; id. Cist. 2, 1, 56; id. Men. 4, 2, 9; id. Poen. 3, 1, 13 et saep.:

    quem intelligimus divitem? etc.,

    Cic. Par. 6, 1:

    solos sapientes esse, si mendicissimi, divites,

    id. Mur. 29 fin.;

    so opp. mendici,

    id. Phil. 8, 3, 9 et saep.: Crassus, cum cognomine dives tum copiis, id. Off. 2, 16, 57; cf.:

    Fufidius Dives agris, dives positis in fenore nummis,

    Hor. S. 1, 2, 13; id. A. P. 421; so with abl.:

    pecore et multa tellure,

    id. Epod. 15, 19:

    antiquo censu,

    id. S. 2, 3, 169:

    Lare,

    id. ib. 2, 5, 14:

    amico Hercule,

    id. ib. 2, 6, 12:

    auro,

    Curt. 8, 5, 3; Just. 44, 3, 5; 44, 1, 7; cf.

    Liv. Praef. § 11: bubus,

    Ov. M. 15, 12:

    dote,

    id. H. 11, 100 et saep.:

    dives pecoris nivei,

    Verg. E. 2, 20; so with gen.:

    opum,

    id. G. 2, 468; id. A. 1, 14; 2, 22; Ov. F. 3, 570:

    armenti,

    id. H. 9, 91:

    equum pictae vestis et auri,

    Verg. A. 9, 26:

    artium,

    Hor. C. 4, 8, 5 et saep.:

    dives ab omni armento,

    Val. Fl. 6, 204.—
    B.
    Transf., of things.
    1.
    Rich, sumptuous, costly, splendid, precious:

    animus hominis dives, non arca appellari solet,

    Cic. Par. 6, 1, 44:

    Capua,

    Verg. G. 2, 224:

    Anagnia,

    id. ib. 7, 684:

    Achaia,

    Ov. M. 8, 268:

    ager,

    Verg. A. 7, 262:

    ramus,

    id. ib. 6, 195:

    mensae,

    Hor. S. 2, 4, 87:

    lingua,

    id. Ep. 2, 2, 121:

    vena,

    id. A. P. 409 et saep.:

    templum donis dives,

    Liv. 45, 28:

    Africa triumphis,

    Verg. A. 4, 38: Mantua avis, id. id. 10, 201:

    terra amomo,

    Ov. M. 10, 307 et saep.:

    dives opis natura suae,

    Hor. S. 1, 2, 74.—
    2.
    Abundant, plentiful ( poet.):

    dives copia fiendi,

    Ov. Trist. 3, 1, 102; cf.

    stipendia,

    Liv. 21, 43, 9.
    2.
    dīs, neutr. dite (mostly poet.;

    in prose very rare before the Aug. per.): dis quidem esses,

    Ter. Ad. 5, 1, 8:

    dite solum,

    Val. Fl. 2, 296:

    hujus ditis aedes,

    Ter. Ad. 4, 2, 42; so,

    ditis domus,

    Hor. Epod. 2, 65:

    diti placitura magistro,

    Tib. 2, 5, 35:

    ditem hostem,

    Liv. 9, 40:

    ditem,

    Ter. Heaut. 3, 3, 48; id. Phorm. 4, 3, 48; Suet. Galb. 3:

    diti de pectore,

    Lucr. 1, 414:

    in diti domo,

    Liv. 42, 34, 3:

    patre diti,

    Nep. Att. 1, 2:

    quam estis maxume potentes, dites, fortunati, etc.,

    Ter. Ad. 3, 4, 57; so,

    dites,

    Tib. 1, 1, 78; 3, 6, 13; Hor. C. 1, 7, 9; Sil. 3, 673:

    Persarum campi,

    Curt. 3, 25, 10:

    terrae,

    Tac. A. 4, 55:

    delubra ditia donis,

    Ov. M. 2, 77; so,

    opulenta ac ditia stipendia,

    Liv. 21, 43:

    pectora ditum,

    Sen. Herc. Oet. 649;

    for which: regem ditium Mycenarum,

    Aus. Grat. Act. 59:

    ditibus indulgent epulis,

    Stat. Th. 5, 187:

    ditibus promissis,

    Sil. 3, 512.—
    b.
    Comp.
    (α).
    dīvĭtior (most freq. in prose and poetry, except Hor., v. seq. b), Plaut. Aul. 5, 2; id. Ps. 5, 2, 24; Ter. Ph. 1, 1, 8; Lucr. 5, 1114; Cic. Rep. 1, 17, 28; 1, 32; id. Lael. 16, 58; id. de Or. 3, 48, 185; id. Par. 6, 3, 49; Ov. H. 16, 34; id. M. 6, 452 al.—
    (β).
    dītior, Liv. Praef. § 11; Hor. S. 1, 1, 40; 1, 5, 91; 1, 9, 51; 2, 7, 52; Sil. 13, 684; Stat. Th. 3, 481; Gell. 4, 1, 1.—
    c.
    Sup.
    (α).
    dīvĭtissimus (good prose), Cic. Off. 2, 17; id. Div. 1, 36; id. Par. 6, 2, 48; Nep. Alcib. 2; id. Phoc. 1, 2; Sen. Contr. 2, 9, 7; Curt. 4, 4, 24.—
    (β).
    dītissimus (mostly poet. and in post-Aug. prose), Verg. G. 2, 136; id. A. 1, 343; 7, 537; 9, 360; 10, 563; Ov. M. 5, 129; Val. Fl. 5, 123; Sil. 3, 397; Aus. Epigr. 54 (twice); * Caes. B. G. 1, 2, 1; Nep. Alcib. 2, 1; Liv. 9, 31; 17, 14; 10, 46; Suet. Ner. 9. — Adv.: dītĭus, more richly or splendidly (post-Aug. and very rare):

    ditius habitare,

    Stat. S. 1, 5, 31.— Sup.:

    ditissime domos exornare,

    App. de Deo Socr. p. 54, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > ditior

  • 8 ditissimus

    1.
    dīves, ĭtis, and dīs, dīte (v. seq. b), adj. [perh. root div-, gleam; Gr. dios; Lat. divus, dies], rich (cf.: pecuniosus, beatus, locuples, opulens, opulentus).
    I.
    dīves (class. and freq.; the nom. and acc. of the neutr. plur. do not occur; cf. Neue Formenl. 2, 51, v.
    (β).
    infra; abl. sing. usually divite, e. g. Plaut. Cist. 2, 1, 56; Hor. C. 4, 8, 5; id. Ep. 2, 2, 31; id. A. P. 409; Ov. Am. 1, 10, 53; id. M. 5, 49; Quint. 4, 2, 95; 7, 4, 23 et saep.:

    diviti,

    Plin. 3, 1, 3, § 7; 7, 29, 30, § 108):

    ubi dives blande appellat pauperem,

    Plaut. Aul. 2, 2, 7;

    opp. pauper,

    id. ib. 2, 2, 19; 49; id. Cist. 2, 1, 56; id. Men. 4, 2, 9; id. Poen. 3, 1, 13 et saep.:

    quem intelligimus divitem? etc.,

    Cic. Par. 6, 1:

    solos sapientes esse, si mendicissimi, divites,

    id. Mur. 29 fin.;

    so opp. mendici,

    id. Phil. 8, 3, 9 et saep.: Crassus, cum cognomine dives tum copiis, id. Off. 2, 16, 57; cf.:

    Fufidius Dives agris, dives positis in fenore nummis,

    Hor. S. 1, 2, 13; id. A. P. 421; so with abl.:

    pecore et multa tellure,

    id. Epod. 15, 19:

    antiquo censu,

    id. S. 2, 3, 169:

    Lare,

    id. ib. 2, 5, 14:

    amico Hercule,

    id. ib. 2, 6, 12:

    auro,

    Curt. 8, 5, 3; Just. 44, 3, 5; 44, 1, 7; cf.

    Liv. Praef. § 11: bubus,

    Ov. M. 15, 12:

    dote,

    id. H. 11, 100 et saep.:

    dives pecoris nivei,

    Verg. E. 2, 20; so with gen.:

    opum,

    id. G. 2, 468; id. A. 1, 14; 2, 22; Ov. F. 3, 570:

    armenti,

    id. H. 9, 91:

    equum pictae vestis et auri,

    Verg. A. 9, 26:

    artium,

    Hor. C. 4, 8, 5 et saep.:

    dives ab omni armento,

    Val. Fl. 6, 204.—
    B.
    Transf., of things.
    1.
    Rich, sumptuous, costly, splendid, precious:

    animus hominis dives, non arca appellari solet,

    Cic. Par. 6, 1, 44:

    Capua,

    Verg. G. 2, 224:

    Anagnia,

    id. ib. 7, 684:

    Achaia,

    Ov. M. 8, 268:

    ager,

    Verg. A. 7, 262:

    ramus,

    id. ib. 6, 195:

    mensae,

    Hor. S. 2, 4, 87:

    lingua,

    id. Ep. 2, 2, 121:

    vena,

    id. A. P. 409 et saep.:

    templum donis dives,

    Liv. 45, 28:

    Africa triumphis,

    Verg. A. 4, 38: Mantua avis, id. id. 10, 201:

    terra amomo,

    Ov. M. 10, 307 et saep.:

    dives opis natura suae,

    Hor. S. 1, 2, 74.—
    2.
    Abundant, plentiful ( poet.):

    dives copia fiendi,

    Ov. Trist. 3, 1, 102; cf.

    stipendia,

    Liv. 21, 43, 9.
    2.
    dīs, neutr. dite (mostly poet.;

    in prose very rare before the Aug. per.): dis quidem esses,

    Ter. Ad. 5, 1, 8:

    dite solum,

    Val. Fl. 2, 296:

    hujus ditis aedes,

    Ter. Ad. 4, 2, 42; so,

    ditis domus,

    Hor. Epod. 2, 65:

    diti placitura magistro,

    Tib. 2, 5, 35:

    ditem hostem,

    Liv. 9, 40:

    ditem,

    Ter. Heaut. 3, 3, 48; id. Phorm. 4, 3, 48; Suet. Galb. 3:

    diti de pectore,

    Lucr. 1, 414:

    in diti domo,

    Liv. 42, 34, 3:

    patre diti,

    Nep. Att. 1, 2:

    quam estis maxume potentes, dites, fortunati, etc.,

    Ter. Ad. 3, 4, 57; so,

    dites,

    Tib. 1, 1, 78; 3, 6, 13; Hor. C. 1, 7, 9; Sil. 3, 673:

    Persarum campi,

    Curt. 3, 25, 10:

    terrae,

    Tac. A. 4, 55:

    delubra ditia donis,

    Ov. M. 2, 77; so,

    opulenta ac ditia stipendia,

    Liv. 21, 43:

    pectora ditum,

    Sen. Herc. Oet. 649;

    for which: regem ditium Mycenarum,

    Aus. Grat. Act. 59:

    ditibus indulgent epulis,

    Stat. Th. 5, 187:

    ditibus promissis,

    Sil. 3, 512.—
    b.
    Comp.
    (α).
    dīvĭtior (most freq. in prose and poetry, except Hor., v. seq. b), Plaut. Aul. 5, 2; id. Ps. 5, 2, 24; Ter. Ph. 1, 1, 8; Lucr. 5, 1114; Cic. Rep. 1, 17, 28; 1, 32; id. Lael. 16, 58; id. de Or. 3, 48, 185; id. Par. 6, 3, 49; Ov. H. 16, 34; id. M. 6, 452 al.—
    (β).
    dītior, Liv. Praef. § 11; Hor. S. 1, 1, 40; 1, 5, 91; 1, 9, 51; 2, 7, 52; Sil. 13, 684; Stat. Th. 3, 481; Gell. 4, 1, 1.—
    c.
    Sup.
    (α).
    dīvĭtissimus (good prose), Cic. Off. 2, 17; id. Div. 1, 36; id. Par. 6, 2, 48; Nep. Alcib. 2; id. Phoc. 1, 2; Sen. Contr. 2, 9, 7; Curt. 4, 4, 24.—
    (β).
    dītissimus (mostly poet. and in post-Aug. prose), Verg. G. 2, 136; id. A. 1, 343; 7, 537; 9, 360; 10, 563; Ov. M. 5, 129; Val. Fl. 5, 123; Sil. 3, 397; Aus. Epigr. 54 (twice); * Caes. B. G. 1, 2, 1; Nep. Alcib. 2, 1; Liv. 9, 31; 17, 14; 10, 46; Suet. Ner. 9. — Adv.: dītĭus, more richly or splendidly (post-Aug. and very rare):

    ditius habitare,

    Stat. S. 1, 5, 31.— Sup.:

    ditissime domos exornare,

    App. de Deo Socr. p. 54, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > ditissimus

  • 9 dives

    1.
    dīves, ĭtis, and dīs, dīte (v. seq. b), adj. [perh. root div-, gleam; Gr. dios; Lat. divus, dies], rich (cf.: pecuniosus, beatus, locuples, opulens, opulentus).
    I.
    dīves (class. and freq.; the nom. and acc. of the neutr. plur. do not occur; cf. Neue Formenl. 2, 51, v.
    (β).
    infra; abl. sing. usually divite, e. g. Plaut. Cist. 2, 1, 56; Hor. C. 4, 8, 5; id. Ep. 2, 2, 31; id. A. P. 409; Ov. Am. 1, 10, 53; id. M. 5, 49; Quint. 4, 2, 95; 7, 4, 23 et saep.:

    diviti,

    Plin. 3, 1, 3, § 7; 7, 29, 30, § 108):

    ubi dives blande appellat pauperem,

    Plaut. Aul. 2, 2, 7;

    opp. pauper,

    id. ib. 2, 2, 19; 49; id. Cist. 2, 1, 56; id. Men. 4, 2, 9; id. Poen. 3, 1, 13 et saep.:

    quem intelligimus divitem? etc.,

    Cic. Par. 6, 1:

    solos sapientes esse, si mendicissimi, divites,

    id. Mur. 29 fin.;

    so opp. mendici,

    id. Phil. 8, 3, 9 et saep.: Crassus, cum cognomine dives tum copiis, id. Off. 2, 16, 57; cf.:

    Fufidius Dives agris, dives positis in fenore nummis,

    Hor. S. 1, 2, 13; id. A. P. 421; so with abl.:

    pecore et multa tellure,

    id. Epod. 15, 19:

    antiquo censu,

    id. S. 2, 3, 169:

    Lare,

    id. ib. 2, 5, 14:

    amico Hercule,

    id. ib. 2, 6, 12:

    auro,

    Curt. 8, 5, 3; Just. 44, 3, 5; 44, 1, 7; cf.

    Liv. Praef. § 11: bubus,

    Ov. M. 15, 12:

    dote,

    id. H. 11, 100 et saep.:

    dives pecoris nivei,

    Verg. E. 2, 20; so with gen.:

    opum,

    id. G. 2, 468; id. A. 1, 14; 2, 22; Ov. F. 3, 570:

    armenti,

    id. H. 9, 91:

    equum pictae vestis et auri,

    Verg. A. 9, 26:

    artium,

    Hor. C. 4, 8, 5 et saep.:

    dives ab omni armento,

    Val. Fl. 6, 204.—
    B.
    Transf., of things.
    1.
    Rich, sumptuous, costly, splendid, precious:

    animus hominis dives, non arca appellari solet,

    Cic. Par. 6, 1, 44:

    Capua,

    Verg. G. 2, 224:

    Anagnia,

    id. ib. 7, 684:

    Achaia,

    Ov. M. 8, 268:

    ager,

    Verg. A. 7, 262:

    ramus,

    id. ib. 6, 195:

    mensae,

    Hor. S. 2, 4, 87:

    lingua,

    id. Ep. 2, 2, 121:

    vena,

    id. A. P. 409 et saep.:

    templum donis dives,

    Liv. 45, 28:

    Africa triumphis,

    Verg. A. 4, 38: Mantua avis, id. id. 10, 201:

    terra amomo,

    Ov. M. 10, 307 et saep.:

    dives opis natura suae,

    Hor. S. 1, 2, 74.—
    2.
    Abundant, plentiful ( poet.):

    dives copia fiendi,

    Ov. Trist. 3, 1, 102; cf.

    stipendia,

    Liv. 21, 43, 9.
    2.
    dīs, neutr. dite (mostly poet.;

    in prose very rare before the Aug. per.): dis quidem esses,

    Ter. Ad. 5, 1, 8:

    dite solum,

    Val. Fl. 2, 296:

    hujus ditis aedes,

    Ter. Ad. 4, 2, 42; so,

    ditis domus,

    Hor. Epod. 2, 65:

    diti placitura magistro,

    Tib. 2, 5, 35:

    ditem hostem,

    Liv. 9, 40:

    ditem,

    Ter. Heaut. 3, 3, 48; id. Phorm. 4, 3, 48; Suet. Galb. 3:

    diti de pectore,

    Lucr. 1, 414:

    in diti domo,

    Liv. 42, 34, 3:

    patre diti,

    Nep. Att. 1, 2:

    quam estis maxume potentes, dites, fortunati, etc.,

    Ter. Ad. 3, 4, 57; so,

    dites,

    Tib. 1, 1, 78; 3, 6, 13; Hor. C. 1, 7, 9; Sil. 3, 673:

    Persarum campi,

    Curt. 3, 25, 10:

    terrae,

    Tac. A. 4, 55:

    delubra ditia donis,

    Ov. M. 2, 77; so,

    opulenta ac ditia stipendia,

    Liv. 21, 43:

    pectora ditum,

    Sen. Herc. Oet. 649;

    for which: regem ditium Mycenarum,

    Aus. Grat. Act. 59:

    ditibus indulgent epulis,

    Stat. Th. 5, 187:

    ditibus promissis,

    Sil. 3, 512.—
    b.
    Comp.
    (α).
    dīvĭtior (most freq. in prose and poetry, except Hor., v. seq. b), Plaut. Aul. 5, 2; id. Ps. 5, 2, 24; Ter. Ph. 1, 1, 8; Lucr. 5, 1114; Cic. Rep. 1, 17, 28; 1, 32; id. Lael. 16, 58; id. de Or. 3, 48, 185; id. Par. 6, 3, 49; Ov. H. 16, 34; id. M. 6, 452 al.—
    (β).
    dītior, Liv. Praef. § 11; Hor. S. 1, 1, 40; 1, 5, 91; 1, 9, 51; 2, 7, 52; Sil. 13, 684; Stat. Th. 3, 481; Gell. 4, 1, 1.—
    c.
    Sup.
    (α).
    dīvĭtissimus (good prose), Cic. Off. 2, 17; id. Div. 1, 36; id. Par. 6, 2, 48; Nep. Alcib. 2; id. Phoc. 1, 2; Sen. Contr. 2, 9, 7; Curt. 4, 4, 24.—
    (β).
    dītissimus (mostly poet. and in post-Aug. prose), Verg. G. 2, 136; id. A. 1, 343; 7, 537; 9, 360; 10, 563; Ov. M. 5, 129; Val. Fl. 5, 123; Sil. 3, 397; Aus. Epigr. 54 (twice); * Caes. B. G. 1, 2, 1; Nep. Alcib. 2, 1; Liv. 9, 31; 17, 14; 10, 46; Suet. Ner. 9. — Adv.: dītĭus, more richly or splendidly (post-Aug. and very rare):

    ditius habitare,

    Stat. S. 1, 5, 31.— Sup.:

    ditissime domos exornare,

    App. de Deo Socr. p. 54, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > dives

  • 10 divitior

    1.
    dīves, ĭtis, and dīs, dīte (v. seq. b), adj. [perh. root div-, gleam; Gr. dios; Lat. divus, dies], rich (cf.: pecuniosus, beatus, locuples, opulens, opulentus).
    I.
    dīves (class. and freq.; the nom. and acc. of the neutr. plur. do not occur; cf. Neue Formenl. 2, 51, v.
    (β).
    infra; abl. sing. usually divite, e. g. Plaut. Cist. 2, 1, 56; Hor. C. 4, 8, 5; id. Ep. 2, 2, 31; id. A. P. 409; Ov. Am. 1, 10, 53; id. M. 5, 49; Quint. 4, 2, 95; 7, 4, 23 et saep.:

    diviti,

    Plin. 3, 1, 3, § 7; 7, 29, 30, § 108):

    ubi dives blande appellat pauperem,

    Plaut. Aul. 2, 2, 7;

    opp. pauper,

    id. ib. 2, 2, 19; 49; id. Cist. 2, 1, 56; id. Men. 4, 2, 9; id. Poen. 3, 1, 13 et saep.:

    quem intelligimus divitem? etc.,

    Cic. Par. 6, 1:

    solos sapientes esse, si mendicissimi, divites,

    id. Mur. 29 fin.;

    so opp. mendici,

    id. Phil. 8, 3, 9 et saep.: Crassus, cum cognomine dives tum copiis, id. Off. 2, 16, 57; cf.:

    Fufidius Dives agris, dives positis in fenore nummis,

    Hor. S. 1, 2, 13; id. A. P. 421; so with abl.:

    pecore et multa tellure,

    id. Epod. 15, 19:

    antiquo censu,

    id. S. 2, 3, 169:

    Lare,

    id. ib. 2, 5, 14:

    amico Hercule,

    id. ib. 2, 6, 12:

    auro,

    Curt. 8, 5, 3; Just. 44, 3, 5; 44, 1, 7; cf.

    Liv. Praef. § 11: bubus,

    Ov. M. 15, 12:

    dote,

    id. H. 11, 100 et saep.:

    dives pecoris nivei,

    Verg. E. 2, 20; so with gen.:

    opum,

    id. G. 2, 468; id. A. 1, 14; 2, 22; Ov. F. 3, 570:

    armenti,

    id. H. 9, 91:

    equum pictae vestis et auri,

    Verg. A. 9, 26:

    artium,

    Hor. C. 4, 8, 5 et saep.:

    dives ab omni armento,

    Val. Fl. 6, 204.—
    B.
    Transf., of things.
    1.
    Rich, sumptuous, costly, splendid, precious:

    animus hominis dives, non arca appellari solet,

    Cic. Par. 6, 1, 44:

    Capua,

    Verg. G. 2, 224:

    Anagnia,

    id. ib. 7, 684:

    Achaia,

    Ov. M. 8, 268:

    ager,

    Verg. A. 7, 262:

    ramus,

    id. ib. 6, 195:

    mensae,

    Hor. S. 2, 4, 87:

    lingua,

    id. Ep. 2, 2, 121:

    vena,

    id. A. P. 409 et saep.:

    templum donis dives,

    Liv. 45, 28:

    Africa triumphis,

    Verg. A. 4, 38: Mantua avis, id. id. 10, 201:

    terra amomo,

    Ov. M. 10, 307 et saep.:

    dives opis natura suae,

    Hor. S. 1, 2, 74.—
    2.
    Abundant, plentiful ( poet.):

    dives copia fiendi,

    Ov. Trist. 3, 1, 102; cf.

    stipendia,

    Liv. 21, 43, 9.
    2.
    dīs, neutr. dite (mostly poet.;

    in prose very rare before the Aug. per.): dis quidem esses,

    Ter. Ad. 5, 1, 8:

    dite solum,

    Val. Fl. 2, 296:

    hujus ditis aedes,

    Ter. Ad. 4, 2, 42; so,

    ditis domus,

    Hor. Epod. 2, 65:

    diti placitura magistro,

    Tib. 2, 5, 35:

    ditem hostem,

    Liv. 9, 40:

    ditem,

    Ter. Heaut. 3, 3, 48; id. Phorm. 4, 3, 48; Suet. Galb. 3:

    diti de pectore,

    Lucr. 1, 414:

    in diti domo,

    Liv. 42, 34, 3:

    patre diti,

    Nep. Att. 1, 2:

    quam estis maxume potentes, dites, fortunati, etc.,

    Ter. Ad. 3, 4, 57; so,

    dites,

    Tib. 1, 1, 78; 3, 6, 13; Hor. C. 1, 7, 9; Sil. 3, 673:

    Persarum campi,

    Curt. 3, 25, 10:

    terrae,

    Tac. A. 4, 55:

    delubra ditia donis,

    Ov. M. 2, 77; so,

    opulenta ac ditia stipendia,

    Liv. 21, 43:

    pectora ditum,

    Sen. Herc. Oet. 649;

    for which: regem ditium Mycenarum,

    Aus. Grat. Act. 59:

    ditibus indulgent epulis,

    Stat. Th. 5, 187:

    ditibus promissis,

    Sil. 3, 512.—
    b.
    Comp.
    (α).
    dīvĭtior (most freq. in prose and poetry, except Hor., v. seq. b), Plaut. Aul. 5, 2; id. Ps. 5, 2, 24; Ter. Ph. 1, 1, 8; Lucr. 5, 1114; Cic. Rep. 1, 17, 28; 1, 32; id. Lael. 16, 58; id. de Or. 3, 48, 185; id. Par. 6, 3, 49; Ov. H. 16, 34; id. M. 6, 452 al.—
    (β).
    dītior, Liv. Praef. § 11; Hor. S. 1, 1, 40; 1, 5, 91; 1, 9, 51; 2, 7, 52; Sil. 13, 684; Stat. Th. 3, 481; Gell. 4, 1, 1.—
    c.
    Sup.
    (α).
    dīvĭtissimus (good prose), Cic. Off. 2, 17; id. Div. 1, 36; id. Par. 6, 2, 48; Nep. Alcib. 2; id. Phoc. 1, 2; Sen. Contr. 2, 9, 7; Curt. 4, 4, 24.—
    (β).
    dītissimus (mostly poet. and in post-Aug. prose), Verg. G. 2, 136; id. A. 1, 343; 7, 537; 9, 360; 10, 563; Ov. M. 5, 129; Val. Fl. 5, 123; Sil. 3, 397; Aus. Epigr. 54 (twice); * Caes. B. G. 1, 2, 1; Nep. Alcib. 2, 1; Liv. 9, 31; 17, 14; 10, 46; Suet. Ner. 9. — Adv.: dītĭus, more richly or splendidly (post-Aug. and very rare):

    ditius habitare,

    Stat. S. 1, 5, 31.— Sup.:

    ditissime domos exornare,

    App. de Deo Socr. p. 54, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > divitior

  • 11 divitissimus

    1.
    dīves, ĭtis, and dīs, dīte (v. seq. b), adj. [perh. root div-, gleam; Gr. dios; Lat. divus, dies], rich (cf.: pecuniosus, beatus, locuples, opulens, opulentus).
    I.
    dīves (class. and freq.; the nom. and acc. of the neutr. plur. do not occur; cf. Neue Formenl. 2, 51, v.
    (β).
    infra; abl. sing. usually divite, e. g. Plaut. Cist. 2, 1, 56; Hor. C. 4, 8, 5; id. Ep. 2, 2, 31; id. A. P. 409; Ov. Am. 1, 10, 53; id. M. 5, 49; Quint. 4, 2, 95; 7, 4, 23 et saep.:

    diviti,

    Plin. 3, 1, 3, § 7; 7, 29, 30, § 108):

    ubi dives blande appellat pauperem,

    Plaut. Aul. 2, 2, 7;

    opp. pauper,

    id. ib. 2, 2, 19; 49; id. Cist. 2, 1, 56; id. Men. 4, 2, 9; id. Poen. 3, 1, 13 et saep.:

    quem intelligimus divitem? etc.,

    Cic. Par. 6, 1:

    solos sapientes esse, si mendicissimi, divites,

    id. Mur. 29 fin.;

    so opp. mendici,

    id. Phil. 8, 3, 9 et saep.: Crassus, cum cognomine dives tum copiis, id. Off. 2, 16, 57; cf.:

    Fufidius Dives agris, dives positis in fenore nummis,

    Hor. S. 1, 2, 13; id. A. P. 421; so with abl.:

    pecore et multa tellure,

    id. Epod. 15, 19:

    antiquo censu,

    id. S. 2, 3, 169:

    Lare,

    id. ib. 2, 5, 14:

    amico Hercule,

    id. ib. 2, 6, 12:

    auro,

    Curt. 8, 5, 3; Just. 44, 3, 5; 44, 1, 7; cf.

    Liv. Praef. § 11: bubus,

    Ov. M. 15, 12:

    dote,

    id. H. 11, 100 et saep.:

    dives pecoris nivei,

    Verg. E. 2, 20; so with gen.:

    opum,

    id. G. 2, 468; id. A. 1, 14; 2, 22; Ov. F. 3, 570:

    armenti,

    id. H. 9, 91:

    equum pictae vestis et auri,

    Verg. A. 9, 26:

    artium,

    Hor. C. 4, 8, 5 et saep.:

    dives ab omni armento,

    Val. Fl. 6, 204.—
    B.
    Transf., of things.
    1.
    Rich, sumptuous, costly, splendid, precious:

    animus hominis dives, non arca appellari solet,

    Cic. Par. 6, 1, 44:

    Capua,

    Verg. G. 2, 224:

    Anagnia,

    id. ib. 7, 684:

    Achaia,

    Ov. M. 8, 268:

    ager,

    Verg. A. 7, 262:

    ramus,

    id. ib. 6, 195:

    mensae,

    Hor. S. 2, 4, 87:

    lingua,

    id. Ep. 2, 2, 121:

    vena,

    id. A. P. 409 et saep.:

    templum donis dives,

    Liv. 45, 28:

    Africa triumphis,

    Verg. A. 4, 38: Mantua avis, id. id. 10, 201:

    terra amomo,

    Ov. M. 10, 307 et saep.:

    dives opis natura suae,

    Hor. S. 1, 2, 74.—
    2.
    Abundant, plentiful ( poet.):

    dives copia fiendi,

    Ov. Trist. 3, 1, 102; cf.

    stipendia,

    Liv. 21, 43, 9.
    2.
    dīs, neutr. dite (mostly poet.;

    in prose very rare before the Aug. per.): dis quidem esses,

    Ter. Ad. 5, 1, 8:

    dite solum,

    Val. Fl. 2, 296:

    hujus ditis aedes,

    Ter. Ad. 4, 2, 42; so,

    ditis domus,

    Hor. Epod. 2, 65:

    diti placitura magistro,

    Tib. 2, 5, 35:

    ditem hostem,

    Liv. 9, 40:

    ditem,

    Ter. Heaut. 3, 3, 48; id. Phorm. 4, 3, 48; Suet. Galb. 3:

    diti de pectore,

    Lucr. 1, 414:

    in diti domo,

    Liv. 42, 34, 3:

    patre diti,

    Nep. Att. 1, 2:

    quam estis maxume potentes, dites, fortunati, etc.,

    Ter. Ad. 3, 4, 57; so,

    dites,

    Tib. 1, 1, 78; 3, 6, 13; Hor. C. 1, 7, 9; Sil. 3, 673:

    Persarum campi,

    Curt. 3, 25, 10:

    terrae,

    Tac. A. 4, 55:

    delubra ditia donis,

    Ov. M. 2, 77; so,

    opulenta ac ditia stipendia,

    Liv. 21, 43:

    pectora ditum,

    Sen. Herc. Oet. 649;

    for which: regem ditium Mycenarum,

    Aus. Grat. Act. 59:

    ditibus indulgent epulis,

    Stat. Th. 5, 187:

    ditibus promissis,

    Sil. 3, 512.—
    b.
    Comp.
    (α).
    dīvĭtior (most freq. in prose and poetry, except Hor., v. seq. b), Plaut. Aul. 5, 2; id. Ps. 5, 2, 24; Ter. Ph. 1, 1, 8; Lucr. 5, 1114; Cic. Rep. 1, 17, 28; 1, 32; id. Lael. 16, 58; id. de Or. 3, 48, 185; id. Par. 6, 3, 49; Ov. H. 16, 34; id. M. 6, 452 al.—
    (β).
    dītior, Liv. Praef. § 11; Hor. S. 1, 1, 40; 1, 5, 91; 1, 9, 51; 2, 7, 52; Sil. 13, 684; Stat. Th. 3, 481; Gell. 4, 1, 1.—
    c.
    Sup.
    (α).
    dīvĭtissimus (good prose), Cic. Off. 2, 17; id. Div. 1, 36; id. Par. 6, 2, 48; Nep. Alcib. 2; id. Phoc. 1, 2; Sen. Contr. 2, 9, 7; Curt. 4, 4, 24.—
    (β).
    dītissimus (mostly poet. and in post-Aug. prose), Verg. G. 2, 136; id. A. 1, 343; 7, 537; 9, 360; 10, 563; Ov. M. 5, 129; Val. Fl. 5, 123; Sil. 3, 397; Aus. Epigr. 54 (twice); * Caes. B. G. 1, 2, 1; Nep. Alcib. 2, 1; Liv. 9, 31; 17, 14; 10, 46; Suet. Ner. 9. — Adv.: dītĭus, more richly or splendidly (post-Aug. and very rare):

    ditius habitare,

    Stat. S. 1, 5, 31.— Sup.:

    ditissime domos exornare,

    App. de Deo Socr. p. 54, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > divitissimus

  • 12 utor

    ūtor (old form oetor, oesus, etc., from oitor, oisus, Lex. Thor. lin. 11; inf. parag. oetier, Rogat. Tribun. ap. Fest. p. 246 Müll.; Cic. Leg. 3, 4), ūsus ( inf. utier, Plaut. Cas. 2, 3, 4; Ter. Phorm. 4, 2, 13), 3, v. dep. [etym. dub.].
    I.
    Prop., to use.
    A.
    With abl.
    1.
    To make use of, employ: cave... ne tibi hoc scipione malum magnum dem. Paeg. Jam utere eo, Plaut. Pers. 5, 2, 36: Th. Oh Epidicumne ego conspicor? Ep. Certe oculis utere, Plaut. Ep. 1, 1, 4:

    hoc oculo,

    id. Mil. 4, 7, 25:

    sola potest animi per se natura... durare et sensibus uti,

    Lucr. 3, 560:

    de rebus ipsis utere tuo judicio,

    Cic. Off. 1, 1, 2:

    utinam, quem ad modum oratione sum usurus alienā, sic mihi ore uti liceret alieno,

    id. Rep. 3, 5, 8:

    utor neque perantiquis neque inhumanis ac feris testibus,

    cite, appeal to, id. ib. 1, 37, 58:

    neque enim accusatore muto neque teste quisquam utitur eo, qui de accusatoris subsellio surgit,

    id. Rosc. Am. 36, 104:

    num argumentis utendum in re ejus modi?

    id. Verr. 2, 4, 6, § 11:

    mancipium, quo et omnes utimur, et non praebetur a populo,

    id. ib. 2, 4, 5, §

    9: quo interprete non ad linguam Graecam, sed ad furta et flagitia uti solebat,

    id. ib. 2, 3, 37, §

    84: ut postea numquam dextro (oculo) aeque bene usus sit,

    Nep. Hann. 4, 3:

    si licet exemplis in parvo grandibus uti,

    Ov. Tr. 1, 3, 25:

    viribus utendum est, quas fecimus,

    Luc. 1, 347.—With ad: ad eam rem usus est tuā mihi operā Sa. Utere, ut vis, Plaut. Pers. 2, 5, 27:

    earum (navium) materiā atque aere ad reliquas reficiendas utebatur,

    Caes. B. G. 4, 31:

    administris ad ea sacrificia Druidibus,

    id. ib. 6, 16:

    ut eā potestate ad quaestum uteretur,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 3, § 11:

    ad quam rem (deus) motu mentis ac ratione utatur,

    id. N. D. 1, 37, 104.—With pro:

    utuntur aut aere aut taleis ferreis ad certum pondus examinatis pro nummo,

    Caes. B. G. 5, 12.—
    2.
    Esp.
    a.
    To manage, control, wield:

    bene ut armis, optime ut equis uteretur,

    Cic. Deiot. 10, 28:

    nemo est quin eo ipso (equo), quo consuevit, libentius utatur quam intractato,

    id. Lael. 19, 68.—
    b.
    To spend, use:

    velim cum illā videas ut sit qui utamur (sc. pecunia),

    Cic. Att. 11, 11, 2:

    tantis vectigalibus ad liberalitatem utens,

    id. Fin. 2, 26, 84:

    cum horis nostris nos essemus usi,

    spent, exhausted, id. Verr. 2, 1, 11, § 30.— Absol.:

    notum et quaerere et uti,

    Hor. Ep. 1, 7, 57.—
    c.
    To wear:

    pellibus aut parvis renonum tegimentis utuntur, magnā corporis parte nudā,

    Caes. B. G. 6, 21 fin.:

    ne insignibus quidem regiis Tullus nisi jussu populi est ausus uti,

    Cic. Rep. 2, 17, 31.—
    d.
    To accept, adopt:

    eā condicione, quae a Caesare ferretur, se usuros ostendebant,

    Caes. B. G. 4, 11:

    praeposteris enim utimur consiliis et acta agimus,

    Cic. Lael. 22, 85.—
    e.
    To resort to, consult:

    neque Vectium ad se arcessit, quaestorem suum, cujus consilio uteretur,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 114:

    oraculo,

    Tac. A. 2, 54.—
    f.
    Of a form or style of speech, sentiment, etc., to make, adopt, employ:

    sermonibus morologis utier,

    Plaut. Ps. 5, 1, 21:

    si provincia loqui posset, hac voce uteretur,

    Cic. Div. in Caecin. 5, 19:

    hac unā defensione,

    id. Verr. 2, 4, 4, § 8:

    haec oratio, quā me uti res publica coëgit,

    id. Rosc. Am. 49, 143:

    cum hortatione non egeas, non utar eā pluribus verbis,

    id. Fam. 11, 5, 3:

    illa criminatio, quā in me absentem usus est,

    id. Agr. 3, 1, 3.—
    g.
    To perform, exercise, practise, etc.:

    crucior, patrem... nunc inprobi viri officio uti,

    Plaut. Stich. 1, 1, 14:

    eādem nos disciplinā utimur,

    id. As. 1, 3, 49; cf.:

    nec vero habere virtutem satis est quasi artem aliquam, nisi utare: etsi ars quidem, cum eā non utare, scientiā ipsā teneri potest,

    Cic. Rep. 1, 2, 2:

    diuturni silentii, quo eram his temporibus usus, finem hodiernus dies attulit,

    observed, kept, id. Marcell. 1, 1:

    eos (senes) ego fortasse nunc imitor et utor aetatis vitio,

    id. Fam. 2, 16, 6:

    ratione utuntur,

    exercise moderation, Plaut. Cas. prol. 27:

    ut anteponantur... ratione utentia rationis expertibus,

    Cic. Top. 18, 69:

    ne tu, leno, postules Te hic fide lenoniā uti: non potis,

    Plaut. Rud. 5, 3, 30:

    viribus uteris per clivos,

    Hor. Ep. 1, 13, 10.—With adverb. acc.:

    ut hoc utimur maxime more moro multum,

    Plaut. Men. 4, 2, 1:

    ita aperte ipsam rem locutus nil circuitione usus es,

    Ter. And. 1, 2, 31.—
    h.
    In gen., to use, enjoy, profit by, take advantage of, etc.: otio qui nescit uti plus negoti habet, quam, etc., Enn. ap. Gell. 19, 20, 12 (Trag. Rel. v. 252 Vahl.): sinite... eodem ut jure uti senem Liceat, quo jure sum usus adulescentior, i. e. enjoy, exercise, Ter. Hec. prol. alt. 2:

    commodius esse opinor duplici spe utier,

    id. Phorm. 4, 2, 13:

    serius a terrā provectae naves neque usae nocturnā aurā in redeundo offenderunt,

    Caes. B. C. 3, 8:

    commoda quibus utimur lucemque quā fruimur ab eo nobis dari,

    Cic. Rosc. Am. 45, 131:

    in maximo meo dolore hoc solacio utor, quod, etc.,

    id. Fam. 11, 26 init.: usus est hoc cupidine, tamdiu, dum, etc., had the use of, i. e. borrowed, id. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf.

    I. B. 2. infra: utatur suis bonis oportet et fruatur, qui beatus futurus est,

    id. N. D. 1, 37, 103:

    propter nauticarum rerum scientiam plurimisque maritimis rebus fruimur atque utimur,

    id. ib. 2, 60, 152:

    si fortunā permittitis uti,

    to try, take advantage of, Verg. A. 9, 240:

    nostrā utere amicitiā, ut voles,

    Ter. Hec. 5, 1, 38; cf.:

    decet hunc ordinem... bene utier amicitiā,

    Plaut. Cist. 1, 1, 24:

    libertate modice utantur,

    Liv. 34, 49, 8:

    deorum Muneribus sapienter uti,

    Hor. C. 4, 9, 48:

    Ofellam Integris opibus novi non latius usum Quam nunc accisis,

    id. S. 2, 2, 113:

    quia parvo nesciet uti,

    id. Ep. 1, 10, 41:

    temporibus sapienter utens,

    taking advantage of, Nep. Epam. 3, 1.—Prov.: foro uti, to make one's market, i. e. accommodate one's prices, actions, etc., to circumstances, take advantage of events:

    scisti uti foro,

    Ter. Phorm. 1, 2, 29.— Absol.:

    opportunae sunt divitiae ut utare (sc. eis),

    Cic. Lael. 6, 22.— With adverb. acc.:

    ne Silius quidem quicquam utitur (sc. suis hortis),

    Cic. Att. 12, 22, 3. —
    k.
    Of passions, traits of character, etc., to indulge, practise, exercise, yield to, etc.:

    inter nos amore utemur semper subrepticio?

    Plaut. Curc. 1, 3, 49:

    alacritate ac studio,

    Caes. B. G. 4, 24:

    severitas, quā tu in iis rebus usus es,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 6, § 19:

    usus est ipse incredibili patientiā,

    id. Phil. 1, 4, 9: ego pervicaciam (esse hanc) aio, et eā me uti volo, Att. ap. Non. 433, 1 (Trag. Rel. v. 5 Rib.):

    dementer amoribus usa,

    Ov. M. 4, 259.—With in and acc.:

    ut suā clementiā ac mansuetudine in eos utatur,

    Caes. B. G. 2, 14.—
    1.
    To experience, undergo, receive, enjoy, etc., ne simili utamur fortunā atque usi sumus, Quom, etc., Ter. Phorm. prol. 31:

    hoc honore usi togati solent esse,

    Cic. Phil. 8, 11, 32:

    homines amplissimis usos honoribus,

    id. Fl. 19, 45:

    nobiles amplis honoribus usi,

    Sall. J. 25, 4:

    neminem curuli honore usum praeterierunt,

    Liv. 34, 44, 4:

    primus externorum usus illo honore quem majores Latio quoque negaverint,

    Plin. 7, 43, 44, § 136: quoniam semel est odio civiliter usus, Ov. Tr. 3, 8, 41.—
    m.
    To use as food or medicine, to take, drink, etc.:

    lacte mero veteres usi memorantur et herbis,

    Ov. F. 4, 369:

    aquis frigidis,

    Cels. 1, 1:

    antidoto,

    Scrib. Comp. 171:

    medicamento,

    id. ib. 228:

    vino modice,

    Cels. 8, 11:

    ex altero (loco, i. e. ex lacu) ut pecus uti possit (sc. aquā),

    Varr. R. R. 1, 11, 2.—
    B.
    With the thing used, etc., as direct obj. (class. only in gerund. constr.; v. infra): nuptias abjeci, amicos utor primoris viros, Turp. ap. Non. p. 497, 15 (Com. Rel. v. 164 Rib.):

    facilitatem vulgariam,

    Nov. ib. 481, 21 (Com. Rel. v. 98 ib.):

    res pulchras, quas uti solet,

    id. ib. 500, 16 (Com. Rel. v. 69 ib.):

    ita uti eum oportet libertatem,

    Titin. ib. 481, 19 (Com. Rel. v. 98 ib.):

    cetera quae volumus uti Graecā mercamur fide,

    Plaut. As. 1, 3, 47:

    dic mihi, an boni quid usquam'st, quod quisquam uti possiet,

    id. Merc. 1, 2, 37:

    diutine uti bene licet partum bene,

    id. Rud. 4, 7, 15:

    profecto uteris ut voles operam meam,

    id. Poen. 5, 2, 128:

    mea, quae praeter spem evenere, utantur sine,

    Ter. Ad. 5, 3, 29:

    BALINEVM... QVOD VSI FVERANT AMPLIVS ANNIS XXXX.,

    Inscr. Orell. 202: si quid est, quod utar, utor: si non est, egeo, Cato ap. Gell. 13, 23, 1:

    oleam albam, quam voles uti, condito,

    id. R. R. 118:

    quam rem etiam nomine eodem medici utuntur,

    Varr. R. R. 3, 16, 23:

    ferrum,

    Aur. Vict. Caes. 17, 4.—
    2.
    Hence, esp. gerund. in phrases dare utendum, to lend; recipere or rogare or petere utendum, to borrow, etc. (class.;

    freq. in Plaut.): quod datum utendum'st,

    Plaut. Trin. 5, 2, 7:

    quae utenda vasa semper vicini rogant,

    id. Aul. 1, 2, 18; 2, 4, 32; 2, 9, 4; id. Pers. 1, 3, 47 sq.; id. Mil. 2, 3, 76; id. Rud. 3, 1, 10: auris tibi contra utendas dabo, Enn. ap. Non. 506, 1 (Trag. Rel. v. 364 Vahl.); Ter. Heaut. 1, 1, 81:

    quae bona is Heraclio omnia utenda ac possidenda tradiderat,

    Cic. Verr. 2, 2, 18, § 46:

    te, quod utendum acceperis, reddidisse,

    id. Tusc. 3, 17, 36:

    multa rogant utenda dari, data reddere nolunt,

    Ov. A. A. 1, 433.—
    II.
    Transf. (through the intermediate idea of having and using).
    A. a.
    With abl:

    his Fabriciis semper est usus Oppianicus familiarissime,

    Cic. Clu. 16, 46:

    quā (Caeciliā) pater usus erat plurimum,

    id. Rosc. Am. 11, 27:

    Trebonio multos annos utor valde familiariter,

    id. Fam. 1, 3, 1:

    Lucceius qui multum utitur Bruto,

    id. Att. 16, 5, 3:

    utere Pompeio Grospho,

    Hor. Ep. 1, 12, 22:

    quo pacto deceat majoribus uti,

    id. ib. 1, 17, 2:

    si sciret regibus uti,

    ib. ib. 14:

    ita me verebatur ut me formatore morum, me quasi magistro uteretur,

    Plin. Ep. 8, 23, 2.—
    b.
    With acc.:

    vilica vicinas aliasque mulieres quam minimum utatur,

    Cato, R. R. 143, 1.—
    B.
    To be in possession of a thing, esp. to have, hold, or find a thing in some particular mode or character; with abl.:

    mihi si unquam filius erit, ne ille facili me utetur patre,

    he shall find an indulgent father in me, Ter. Heaut. 2, 1, 5; cf.:

    patre usus est diligente et diti,

    Nep. Att. 1, 2:

    bonis justisque regibus,

    Cic. Rep. 1, 33, 50:

    quae (sc. libertas) non in eo est, ut justo utamur domino, sed ut nullo,

    id. ib. 2, 23, 43; cf. id. Fin. 1, 1, 2:

    hic vide quam me sis usurus aequo,

    id. Verr. 2, 5, 59, § 154:

    ut is illis benignis usus est ad commodandum,

    id. ib. 2, 4, 3, §

    6: ne bestiis quoque immanioribus uteremur,

    id. Rosc. Am. 26, 71:

    me Capitolinus convictore usus amicoque A puero est,

    Hor. S. 1, 4, 95:

    uteris monitoribus isdem,

    id. Ep. 2, 2, 154:

    valetudine non bonā,

    Caes. B. C. 3, 49:

    quo (sc. Philoctete) successore sagittae Herculis utuntur,

    Ov. M. 13, 52.— Absol.:

    nam pol placidum te et clementem eo usque modo ut volui usus sum in alto (= placidum te esse ut volui, sic te usus sum),

    Plaut. Trin. 4, 1, 8.—Hence, P. a.: ūtens, ntis, m., possessing, that possesses:

    utentior sane sit,

    i. e. a larger possessor, richer, Cic. Off. 2, 20, 71.

    Lewis & Short latin dictionary > utor

См. также в других словарях:

  • More danico — The phrase more danico[1] is a Mediaeval Latin legalistic expression which may be translated as in the Danish manner or by Norse customary law . It designates a type of traditional Germanic marriage practiced in northern Europe during the Middle… …   Wikipedia

  • indulgent — [ɪnˈdʌldʒ(ə)nt] adj allowing someone to have what they want when you should be more strict indulgent parents[/ex] indulgently adv …   Dictionary for writing and speaking English

  • Illegitimacy — • As generally defined, and as understood in this article, illegitimacy denotes the condition of children born out of wedlock Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Illegitimacy     Illegitimacy …   Catholic encyclopedia

  • forbearing — forbearing, tolerant, clement, merciful, lenient, indulgent mean disinclined by nature, disposition, or circumstances to be severe or rigorous. The same differences in implications and connotations are observable in their corresponding nouns… …   New Dictionary of Synonyms

  • Censorship of Books — • Either ecclesiastical or civil, according as it is practiced by the spiritual or secular authority, and it may be exercised in two ways, viz.: before the printing or publishing of a work, by examining it (censura prævia); and after the printing …   Catholic encyclopedia

  • St. Francis of Assisi —     St. Francis of Assisi     † Catholic Encyclopedia ► St. Francis of Assisi     Founder of the Franciscan Order, born at Assisi in Umbria, in 1181 or 1182 the exact year is uncertain; died there, 3 October, 1226.     His father, Pietro… …   Catholic encyclopedia

  • Jacobitism — was (and, to a limited extent, remains) the political movement dedicated to the restoration of the Stuart kings to the thrones of England, Scotland, and Ireland. The movement took its name from the Latin form Jacobus of the name of King James II… …   Wikipedia

  • Bigamy (in Civil Law) —     Bigamy (in Civil Jurisprudence)     † Catholic Encyclopedia ► Bigamy (in Civil Jurisprudence)     (Fr. bigamie, from Lat. bis, twice, and Gr. gamos, marriage)     Bigamy, in civil jurisprudence, and especially in criminal law, is a formal… …   Catholic encyclopedia

  • Bigamy (in Civil Jurisprudence) —     Bigamy (in Civil Jurisprudence)     † Catholic Encyclopedia ► Bigamy (in Civil Jurisprudence)     (Fr. bigamie, from Lat. bis, twice, and Gr. gamos, marriage)     Bigamy, in civil jurisprudence, and especially in criminal law, is a formal… …   Catholic encyclopedia

  • Apocrypha — • A long article with a comments on each Apocryphal book. Classified according to origin Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Apocrypha     Apocrypha      …   Catholic encyclopedia

  • Maxwell's Urban Hang Suite — Maxwell s Urban Hang Suite …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»